Wikipedia:دؤجئه وانويسؤن
 |
ائره اۊ دؤجين بۊبؤ وانيويسؤني کي گتˇ ولگˇ مئن شنن ليست بۊبؤ ؤ شمه تينين اي ولگˇ گبˇ مئن، نظر بدين ؤ تصميم بگيرين کي أمأنين ماهؤنˇ مئن کۊ وانيويسؤن دؤجين بۊبۊن گتˇ ولگ ئبه؟ |
اي وانويس، سال ۲۰۲۲ ؤ ماىˇ ۱۰ شي ايسه:[دچينواچين]
زؤحل (نماد: .svg){kind=small}
) خۊري منظۊمه دۊوؤمي پيله سىاره مۊشتري پسي ؤ خۊري منظۊمه شيشؤمي سىاره خۊر ٚ فاصله نظر ٚ جه ايسه.
زؤحل ايته پيله گازي سىاره ايسه ؤ با أنکي أن ٚ حجم پۊر پيله ايسه ولي اۊن ٚ جرم زيمي ۹۵ ته جرم ٚ أندره. زؤحل زيمي اي هشتؤم ٚ چگالي-أ دأره کي آو ٚ چگالي جه ني کمتره. ايته کامل ٚ رۊج زؤحل ٚ دۊرۊن ۱۰ ساعت ؤ ۳۹ دئقه ؤ اۊن ٚ ايته سال زيمي
۲۹,۵ ته سال ٚ أندر طۊل کشه. زؤحل ٚ استوايي مدار ۲۷ درجه ايسه ؤ اۊن ٚ زاويه تغييرات خۊر ٚ نسبت، زيمي-أ مأنه ؤ زيمي مأنستن شأ چار فصل-أ اۊن ٚ مئن دئن. زؤحل ٚ جرم مۊشتري جرم ٚ مأنستن گاز ٚ جه ايسه ؤ ويشتر ني هيدرؤژن ٚ جه تشکيل بۊبؤسته ؤ ايبچه ني هليؤم ؤ متان اۊن ٚ دۊرۊن دره.
زيمي شو ٚ آسمان ٚ مئن، زؤحل خۊ پيله أبعاد ٚ وأسي تقريباً پۊر سۊ بيده به. زؤحل خۊ حلقه‌ئن ؤ قمران وأسي جلوه خاصي دأره ؤ معرۊف ايسه. زؤحل پۊر مۊشتري-أ مأنه ؤ اۊشان ٚ أصلي فرخ زؤحل ٚ حلقه‌ئن ايسه.
زؤحل ٚ باره[دچينواچين]
زؤحل ايبچه مۊشتري جه کۊچي‌تره ؤ اۊن ٚ جرم ني مۊشتري جه کمتر ايسه. زؤحل ٚ جرم زيمي ۹۵ ته جرم ٚ أندر ايسه. زؤحل خۊري منظۊمه جرمان ٚ مئن سوؤمي پيله جسم، جرم ؤ حجم ٚ نظر ٚ جه ايسه. زؤحل-أ گازي غۊل لقب بدأده، چؤن اۊن ٚ سطح ويشتر گاز ٚ جه تشکيل بۊبؤسته، ولي مۊمکن ايسه کي ايته جامد ٚ تۊشک بدأره.
زؤحل ٚ ميانگين ٚ چگالي، باخي خۊري منظۊمه سیاره‌ئن ٚ نسبت، کمترين ايسه. أگر بتانيم زؤحل-أ ايته پيله دریا مئن تأوأديم زؤحل آو ٚ سر مانه ؤ بيجير نيشه. زۊحل ٚ دۊرۊني ترکيبان ايحتمالاً مۊشتري-أ مانه ؤ اۊن ٚ عناصر-أ ۷۴٪ هيدرؤژن، ۲۴٪ هليؤم ؤ ۲٪ سنگين ٚ عناصر حدس بزئده. أ ترکيب تقريبا خۊر ٚ ترکيبات-أ ني مأنه. تخمين بزئد کي زؤحل ايته کۊچي سنگين ٚ تۊشک، ۲۰ هيزار کيلۊمتر قؤطر ٚ أمرأ دأره کي اۊن ٚ جرم ني ۲۰Mφ معادل ايسه.
مدار[دچينواچين]
زؤحل ٚ فاصله خۊر جه ۹,۵۳۹ نؤجۊمي واحد-أ (هر ايته نؤجۊمي واحد ۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ کيلۊمتر ايسه) رسه ؤ اۊن ٚ مداري دؤر ۲۹,۵ سال ايسه ؤ ايته مدار ٚ دؤر گرده کي زيمي أمرأ ۲,۴۸ درجه زاويه ساجه. زؤحل ني مۊشتري مأنستن ايته پۊر أبر ٚ جو دأره. زوحل استوا اۊن مداري صفحه أمرأ ۲۶ درجه ؤ ۴۵ دئقه زاويه دأره ؤ أن باعث به کي اۊن قؤطبان هر ۱۵ سال ايته وار زيمي سمت واگردئد. زؤحل چؤن پۊر خۊ دؤر گرده اۊن ٚ قؤطبان ايبچه پخت ايسد ؤ أ سیاره ايته کامل ٚ کؤره نما-یأ نأره ؤ اۊن ٚ قؤطبي ؤ استوايي مداران ٚ شؤعاع نسبت ۱۰/۹ ايسه.
جو[دچينواچين]
زؤحل ٚ جو ٚ ساختار کمرقیش-أ مأنه کي استوا مؤوازات ايمتداد دأره ؤ مۊشتري-أ پۊر شبيه ايسه. زؤحل ٚ جو ٚ ترکيب ني مۊشتري أمرأ پۊر اشتراک دأره. تا هأسأ متان، آمۊنياک، اتان، فؤسفين، استيلن، متيل استيل، پرؤپان ؤ هيدرؤژن-أ بيافتد. زؤحل خارجي لايه ۹۶/۳٪ هيدرؤژن ؤ ۳/۲۵٪ هليؤم دأره. زؤحل ٚ أبران مۊشتري مأنستن نارنجي ؤ زرد ايسد ؤ زؤحل ٚ مئن چؤن اۊن ٚ دما کمتره، أبران اۊن ٚ جو ٚ مئن بيجيرتر جه مۊشتري قرار گيره....دۊمباله
گتˇولگˇ مئنˇ دؤجئه وانویسؤن[دچينواچين]
أمه هسا سالˇ ۲۰۲۲ ؤ ماىˇ ۱۰ میان ایسأىم. ۲۰۲۲
| ما | وانويس |
|---|---|
| ۱ | مأمدعلي أفراشته |
| ۲ | فنلاند |
| ۳ | بيلي آىليش |
| ۴ | چه گوارا |
| ۵ | سوئد |
| ۶ | عطارؤد |
| ۷ | أنيمه |
| ۸ | سنگˇ زمات |
| ۹ | هۊشنگ ايبتهاج |
| ۱۰ | زؤحل |
| ۱۱ | |
| ۱۲ |
| ما | وانويس |
|---|---|
| ۱ | گيلان ٚ تاريخ |
| ۲ | پيجشکي اسلام ٚ جهان ٚ مئن |
| ۳ | وشمگير |
| ۴ | خان_احمدخان |
| ۵ | منۊچهر زياري |
| ۶ | آل پاچينؤ |
| ۷ | أدل |
| ۸ | جنگلˇ رۊزنامه |
| ۹ | چأيي |
| ۱۰ | ناصر للحق أطرۊوش |
| ۱۱ | اتحاد اسلام (أنجۊمن) |
| ۱۲ | فهيمه اکبر |
| ما | وانويس |
|---|---|
| ۱ | آمریکا داخلی جنگ |
| ۲ | سمند |
| ۳ | کؤرؤنا ويرۊس |
| ۴ | کولی خوره |
| ۵ | عبدالله اۊجالان |
| ۶ | اودا كوگا |
| ۷ | مدرسهٔ عالي مديريت لاهيجان |
| ۸ | مارگؤ رابي |
| ۹ | هشتپر |
| ۱۰ | دۊرگ |
| ۱۱ | آمارد |
| ۱۲ | أفشین پرتؤ |
| ما | وانويس |
|---|---|
| ۱ | ماگو ده اوز |
| ۲ | اطلاعاتي سيستم |
| ۳ | ورگ |
| ۴ | حسن ضیاظریفی |
| ۵ | گئؤرگ کريستؤف ليشتئنبئرگ |
| ۶ | گیلˇمردی کوشتی |
| ۷ | نيؤيؤرک |
| ۸ | پامادور |
| ۹ | چرنؤبيلˇ کأرسنه |
| ۱۰ | لىلا خالئد |
| ۱۱ | کیانۋ ریوز |
| ۱۲ | تام هاردي |
| ما | وانويس |
|---|---|
| ۱ | مصطفی رحيمپۊر |
| ۲ | محمد معين |
| ۳ | کونوس |
| ۴ | شىون فؤمني |
| ۵ | پیکان |
| ۶ | ملوانˇ أنزلىˇ فۊتبالي باشگاه |
| ۷ | گیک |
| ۸ | اسنۊکر |
| ۹ | تاكدا كوگا |
| ۱۰ | گل آقا |
| ۱۱ | مکزیک |
| ۱۲ | ميرزا کۊچي خان |
| ما | وانويس |
|---|---|
| ۱ | - |
| ۲ | - |
| ۳ | گيلکي ميزقؤن |
| ۴ | تراپيست-۱ |
| ۵ | کوردستانˇ کارگرؤنˇ حئزب |
| ۶ | فمنيسم |
| ۷ | خؤنه |
| ۸ | آندري تارکؤفسکي |
| ۹ | ايمىل |
| ۱۰ | چانچۊ |
| ۱۱ | فريدۊن پۊررضا |
| ۱۲ | پينک فلؤيد |
| ما | وانويس |
|---|---|
| ۱ | جهاني وب |
| ۲ | گيلکي |
| ۳ | داماشˇ گيلانˇ ورزشي باشگاه |
| ۴ | أبۊ نصر محمد فارابي |
| ۵ | حوسئن محجوبی |
| ۶ | عزيز ؤ نگار |
| ۷ | هونر |
| ۸ | فردریش هاؤک |
| ۹ | هانس کريستين أندرسؤن |
| ۱۰ | کامپيۊتري سؤني |
| ۱۱ | دىتابىس |
| ۱۲ | فئؤدؤر داستایفسکي |
| ما | وانويس |
|---|---|
| ۱ | غریب‌شا |
| ۲ | ترؤل |
| ۳ | محمود بهزاد |
| ۴ | داریوش سوم |
| ۵ | سامورایی |
| ۶ | رؤژاوا |
| ۷ | ىۊليسيس گرانت |
| ۸ | آمریکا ؤ مکزیکˇ جنگ |
| ۹ | کورقوقو |
| ۱۰ | فاىرفاکس |
| ۱۱ | اطلاعاتˇ تکنؤلؤژي |
| ۱۲ | کامپيۊتري لابدؤن |
|
| ما | وانويس |
|---|---|
| ۳ | سؤرنا |
| ۴ | کورقوقو |
| ۵ | شيكاگو ۱۹۳۰ |
| ۶ | اؤدا نؤبوناگا |
| ۷ | یامازاکی جنگ |
| ۸ | رابینؤ |
| ۹ | ىۊليسيس گرانت |
| ۱۰ | بلأک سبأث |
| ۱۱ | غریب‌شا |
| ۱۲ | آبراهام لینکؤن |