جهاني وب

جهاني وب (اينگيليسي مئن :World Wide Web) ىته اطلاعاتي فضا هيسه گه سربسؤن اۊني، واگۊده نأن وا سربسه بصلأ، اۊنˇ سندؤن ؤ وب سربسؤن توسط ىۊ.آر.ئل (URL) بيشنأخته بؤبه ؤ اينترنتˇ رأ جي شأنه اۊنه دسرسي دأشتن. جهاني وب خۊ ساده بؤبؤ شکلˇ مئن، وب (Web) شناخته بۊنه. جهاني وب توسط ىته اينگيليسي دانشمند، تيم برنرزلي، ابداع بؤبؤ. تيم برنرزلي اولين وبمۊجه سۊئيسˇ مئن چاگۊد.

وب ولگؤن وؤتي سندؤني هيسن گه HTMLˇ همرأ بنويشته بؤبؤن. وب ولگؤن تۊنن علاوه بر وؤت، صؤت ؤ تاتاىي ؤ ويدئؤ ؤ غىره' اني شامل بؤبۊن. چندته وب ولگ ىته مشترک مضنونˇ همرأ ؤ ىته مشترک دامنه نؤمˇ همرأ، وب ساىت دؤخؤنده بۊنه.

هرچند اينترنت ؤ جهاني وب کسنˇ همرأ تؤفير دأرن ولي اکثرن کسن کسنˇ جا سر کارأىته بۊنن. اينترنت ىته جهاني سيستم هيسه گلأکته بؤبؤ کامپيۊتري لابدؤنؤنˇ جي. در صۊرتي که، جهاني وب خألي ىته سرويس هيسه گه اي لابدؤنؤنˇ مئن جابجا بۊنه. همچنين جهاني وب ىته ساختاري چارچۊب هيسه خال بزأ بؤبؤ سندؤنˇ دسرسي ره که معمۊلا اي سندؤن توسط وبمۊجؤن نماىش بدأ بۊنن.

وبˇ معماري

کارگيرؤنˇ ور بئسي، وب ىته گتˇ مجمۊعه هيسه وب ولگؤنˇ جي که تۊنن دۊنىا مئنˇ دباخي ولگؤنˇ همرأ خال بزأ بؤبۊن. ىته وب ولگˇ وارد بؤنˇ ره کافئه اۊنˇ خالˇ سر کيليک گۊدن. آىکؤني گه اۊ ىکي ولگه اشاره دره أبرخال (Hyperlink) ىا به اختصار خال (Link) گۊنن. ىته وب ولگ تۊنه چندين ؤ چند خال به دباخي ولگؤن بدأره ؤ هر ىته دۊمباله'گيتنˇ ره کافئه اۊشؤنˇ خالˇ سر کيليک گۊدن. ىته وب ولگˇ دل-درۊني تۊنه چندين ؤ چند چي جۊرواجۊر اطلاعاته شامل بؤبۊن. مثلا تۊنه وؤت ؤ تاتاىي ؤ مۊزيک ؤ غىره' شامل بؤبۊن.

مشتري سمت

ىته وبمۊج در واقع ىته برنامه هيسه گه تۊنه وب ولگؤنه نماىش بده ؤ حرکات مؤسي ؤ کيليکؤن اۊني بفأمه. وقتي وب اختراع بؤبؤ، ىه دئقه'ره معلۊم وکت که خأ وب ولگؤنˇ نؤمگذاري ره فکري وکه. به ويژه سۊ ته سؤالي ره که وا آؤج پىدا وابۊن.

• ولگˇ نؤم چي هيسه؟
• ولگˇ جا کۊى هيسه؟
• چۊته شأنه ولگه دسرسي دأشتن؟

وب ولگؤنˇ نؤمگذاري خأ جۊري بؤبۊن که تۊنسه-بۊن جؤري سؤالؤنه آؤجأدن. هين وأسئه وب ولگؤن ىۊ.آر.ئلˇ (URLˇ) جي کارأگيرن. ىۊ.آر.ئل (URL) ىته ارجاع هيسه به ىته سربس، که ىته کامپيۊتري لابدؤنˇ سر مقرر بؤبه ؤ ىته مکانيزم هيسه سربسˇ بازىابي ره. URL ىعني دسرسي به ىته مشخص سربس، که البته اي تعريف هر URLاي ره مننه دؤرۊس بؤبۊن. وبمۊجؤن اکثرن ىۊ.آر.ئله، آدرس بارˇ مئن، وب ولگˇ جؤر نماىش دنن. معمۊلا ىته URL ىه ايته-چي فؤرمي دأره: http://www.example.com/index.html

ىته URL سۊ ته بخش دأره:

• پرؤتکل؛ مثلا: http
• DNSˇ نؤم، که ولگ اۊيندر نئه؛ مثلا: www.example.com
• وب ولگˇ فاىلˇ مسير؛ مثلا: index.html

سرويس-دهنده سمت

وختي ىته کارگير وبمۊجˇ آدرس بارˇ مئن يۊ.آر.ئله وارد کۊنه (http://www.example.com/index.html) و ىا خالˇ سر کيليک کۊنه، وبمۊج هر چي گه //:http ؤ / مئنأ نئه ىته DNS تلقي کۊنه (www.example.com) ؤ شۊنه اۊنˇ آى.پي آدرسˇ (IP Address) دۊمبال. ايمه که سرويس-دهنده آى.پي آدرسه بدس بيأرد هنه وبمۊجˇ همرأ ىته TCP اتصال برقرار کۊنه. TCP ىته پرؤتکل هيسه پؤرت ۸۰ˇ سر که وظيفه اۊني، نامطمئن لابدؤنؤنˇ مئنأ اطلاعاته مطمئن جابجا گۊدن هيسه. ايسه وبمۊج (مشتري) به سرويس-دهنده متصل بؤبه. سرويس-دهنده هرچي گه / پسي بۊمئه ىته درخواست شيناسنه وبمۊجˇ جي که خأ اۊنه وأگيرأده. ايندر وبمۊجˇ درخواست index.html بؤ.

ىه جۊر ده اگر بخأىم بؤگيم، مراحلي گه سرويس-دهنده طى کۊنه ايته هيسه:

• مشتري (وبمۊجˇ) همرأ ىته TCP اتصال برقرار کۊنه
• درخواست بؤبؤ ولگؤنˇ مسيره (ىا اۊ فاىلؤنˇ نؤمه) هگيرنه
• درخواست بؤبؤ فاىلؤنه ديسکˇ جي خؤنه
• درخواست بؤبؤ فاىلؤنه وگردأنه به مشتري
• TCP اتصاله قطع کۊنه.

استاتيک وب ولگؤن

استاتيک وب ولگ (Static Web Page) ىته وب ولگ هيسه که کارگيره تحويل بدأ بؤبه تغذيه ره. استاتيک وب ولگؤن درمقابل داىناميک وب ولگؤن قرار گيرنن که توسط وب برنامه'ن تؤليد بؤبؤن. ايستاتيک وب ولگؤن مطالبي ره مناسب هيسن گه نياز به آپدىت ندأشته بۊن؛ اطلاعاتي که ايجۊر ولگؤن کارگيرؤنˇ ره به نماىش ننن ىکسان هيسه ؤ دنگردنه و ىا به ندرت دگردنه.

وب ولگؤن خۊ ساده ترين شکلˇ مئن استاتيک هيسن، ؤ خألي سرويس دهنده سر رفاق هيسأن تا ىکي بيه ؤ اۊشؤنه وىره. ايندر حتى ىته ويدئؤىي فاىل اني استاتيک محسۊب بۊنه چؤن چيزي نيه جز ىته ساده فاىل.

داىناميک وب ولگؤن

داىناميک وب ولگ (Dynamic Web Page) ىته وب ولگ هيسه که توسط ىته کارگير ريلؤد (Reload) وکنه ؤ ولگˇ دل-درۊني دگردنه.

اگر ىته وبمۊج ىته وب ولگˇ دل-درۊني ره، همه ته درخواستؤنˇ ره خألي ىته ىکسان محتوا وگردأنه مثلا خۊدي ىته ساده سنده وگردأنه استاتيک وب ولگ ىا به اختصار استاتيک ولگ گۊنن. امما نأ، وبمۊج ىته ولگˇ دل-درۊني ره، هر درخواستˇ ره جۊرواجۊر محتوا وگردأنه مثلا خۊدي ىته دىتابىسˇ مئن وأمۊجه ؤ نتاىجه وگردأنه داىناميک وب ولگ ىا به اختصار داىناميک ولگ گۊنن.

HTTP

HTTP ىته کاربردي پرؤتکل هيسه تؤزيع ره، همکاري ؤ پيلاگۊر رسانه اطلاعاتي سيستمؤنˇ ره. HTTP جهاني وبˇ کارگيرؤنه اجازه دنه خۊ مئنأ اطلاعات تبادل بؤنن، اطلاعاتي گه وب ولگؤنˇ جي بدس هنه.

• HTTP واژه توسط تئد نئلسؤن (Ted Nelson) ابداع بؤبؤ.
• پؤرتˇ ۸۰ ىته استاندارد پؤرت هيسه HTTP اتصالاتˇ ره.
• HTTP اولين ورژن، HTTP/0.9 بؤ گه ۱۹۹۱ ميلادي معرفي بؤبؤ.

ىته وبمۊج تۊنه بعنوان ىته مشتري، و ىته برنامه-اي گه ىته وب ساىتˇ هاستˇ سر اجرا بؤدره تۊنه بعنوان ىته سرويس-دهنده (سرور) در نظر گيته بؤبۊ. مشتري ىته HTTP درخواست پىغؤم (HTTP request message) سرورˇ ره خسأنه. سرور که کار اۊني سربس فراهم گۊدن هيسه ىته وأگير پىغؤم (response message) وگردأنه مشتري ره.