چانچۊ
چانچۊ ىا چؤنچۊ ىا چؤنپاىه (لنگرۊدˇ مئن) ىک جۊر أبزاره کي آدم اۊنأ جي بار ببر-أور کؤنه. چانچۊ، ىکته درازˇ چۊبه کي تقريباًدؤ ؤ نيم متر اينˇ درازئه ؤ لئه دار[۱] ؤ آزاردار[۲]ˇ چۊبأ جي تاشنن ؤ صاف ؤ برراق کؤنن ؤ اينˇ دۊ سر لپۊر (برجستگي) دأنه ؤ اي لپۊرؤن سربجؤرن. اي لپۊره گأبئلأگأبؤ دۊخؤنن. [۳] قديم، چانچؤ جنگل نيشين ننججارؤن چاگۊدن ؤ اۊ ديکؤنؤني کي اۊشؤنˇ مئن چۊبي بزارؤن (چۊبي قاشۊک ؤ کتره ؤ کتله ؤ لاک ؤ پارۊ ؤ... فۊرتن، چانچۊ ني فۊرتن.[۴]
زيبيلˇ دسته' چانچۊ دۊ ته سرأ جي واگرنئنن ؤ گأبئلأگأبؤ ونألنه کي زيبيلˇ دسته ليسکأخؤره ؤ چانچۊأ جي سيوا بۊبۊن ؤ بککئه.
چانچۊ مۊسؤن ابزارؤن
[دچينواچين]ىک جۊر دئه چانچۊ دأنيم کي بيجارˇ جي بجه جابجا گۊدن ئبه کاراىته بنأبۊ ؤ اينه لؤچۊ (لۊچۊ) ىا لؤپاىه (لبپاىه) دۊخؤندن. (گيلکي مئن هر ىه پاره چۊبه گۊنن پاىه)[۵] لؤچۊ چانچۊ مۊسؤنه ولي اينˇ دۊ ته سر تيج ؤ اىجين-اىجينه. اي تيج ؤ اىجين-اىجين سرؤن، برنج درزؤنˇ مئن شۊ ؤ ايتؤ بجؤنه بيجارأ جي بردن کندۊج.
ىک جۊرأ ني دأنيم کي اينˇ نؤم ايسه زبيلپاىه[۶] کي ىکته زبيل ىا زبيلکه' وأرگنئنن ىکته پاىه' کي اي پاىه' کۊلاکت دۊخؤنن ؤ باره نئنن زبيلˇ مئن ؤ کۊلاکت پاىه' زبيلˇ دسته مئنأ جي رد کؤنن ؤ نئنن کۊلˇ سر. اي ابزار دهاتؤنˇ مئن پۊر کاراىته بنأبۊ ؤ هنۊزم بنه.
گالشؤنˇ أبزار کي ايشؤنˇ بار ماستˇ گۊله ؤ زۊغال بار بۊ، کچيک دأشتن[۷] ؛ کچيک ىا کأچيک، ىکته چۊبه دۊخالنگˇ مۊسؤن هفتي کي ىکته اينˇ خال تقريباً ىک متره.
واژه بنه
[دچينواچين]چان هۊ شان ىا شانه ايسه ؤ چۊ، چۊبه.[۸]
چانکش
[دچينواچين]اۊ کس کي چانچۊأجي بار جابجا کؤنه، چانکش ىا چؤنچي دۊخؤنده بنه. قديم کي ماشين ؤ مؤتؤر ننأبۊ ىا کم بۊ، چانچۊکشؤنˇ کار رؤنق دأشت ؤبازار رۊزؤن، چانکشؤن بارؤنه اي شهر اۊ شهر بردن ؤ شهرؤنˇ مئنأني هندؤنه ؤ خربۊزه' جابجا گۊدن.[۹]
گيلکؤنˇ فرهنگˇ مئن
[دچينواچين]چانچۊکشي ىکته کار ؤ شؤغل بۊ کي ماشين ؤ مؤتؤرˇ أمأنˇ پسي کم-کمى وردکته دره. اي کار مردۊمˇ هر رۊزه زيندگي مئن أثر بنأ ؤ بۊشؤ مردۊمˇ فرهنگ ؤ مثلؤنˇ مئن. گيلکي مئن وختي خأنن ىک نفره کي لاغر ؤ هچمسه ايسه تؤصيف بۊکۊنن گۊنن چانچؤ مؤنه! ىا أگه کسي مؤعتاد بۊبۊن ؤ اعتيادأ جي بچمسه ؤ لاغر بۊبؤبۊن اينه چانچۊ دۊخؤنن؛ گاگلف ساقي ؤ موادفۊرۊش ني چانچۊ دۊخؤنده بنه.[۱۰]
شىونˇ فؤمني شئرؤنˇ مئنأ ني چانچۊ پۊر بمأ دأنه. اي ترانه کي ناصر مسعودي بۊخؤنده دأنه[۱۱]:
- کۊ ستاره' فأندرم، تي چۊمانˇ سۊىأ نده ؟
- کۊ زیمینأ سر بنم، عطرˇ تي زانۊىأ نده ؟
- مي پاتان آؤپیله سؤغاتˇ مي پابرأندگيه
- کؤىتأ کۊچه' دوأرم مي کۊچیکي بۊىأ نده؟
- بأيد أى دسبراران، ايپچه مي لبله' بیگیرد
- هأچينئه کۊل دئه بدأ مي شانه چانچوىأ نده
- ولأنید جؤغدازنم پسکلأپوشان بمۊجم
- بدأ مي خۊنأ بجار ، أنقده زالۊىأ نده
- کؤى دأنه آىنه رئه مي دیلˇ سفره' واکۊنم-
- خۊره زرخأ نوکونه توشکه خۊ أبرۊىأ نده؟
- مي چۊمان تیرپیري شه خۊرشیدˇ سۊرمه' چي وابؤ؟
- بدأ دۊنىا واوئلان مي چشمˇ کمسوىأ نده
- گیلان اؤى گیلان! مي دردأ نتانه چاره کۊدن،
- أگه دسنؤخسه حکیم، تي گیلˇ دارۊىأ نده
- شعرˇ تۊمبجارأ واش پۊراکۊنه تا چٚکٚره
- أگه قؤووٚت تي پلا، شیونˇ بازۊىأ نده
شىون ىکته نؤمي منظۊمه دأنه کي طنز ؤ دۊزوانه (گيلکي ؤ فارسي) ايسه. اي منظۊمه نؤم ايسه "معرفي" کي اي منظۊمه مئن ىک جا چانچۊ گب مئن هأنه. اي پاره مئنˇ شۊخي کي شىون چانکش ؤ جاکشˇ همرأ کؤنه مردۊمˇ ىاد ؤ فرهنگˇ مئن بۊمؤنسه:
- ىادش به خىر پدر مثال میاورد
- گاگلفی آدمأ حال میاورد
- میگؤفت: ايتأ رۊز که هواخۊشی بود
- آدم کۊشی دولتئه سگ کۊشی بود
- یه دسته چانکش همه سنگینˇ بار
- أهلˇ أمی محلˇ جمعه بازار
- رادکفن رشتˇ بازار با شتاب
- فۊرۊش بدن بارشأنه با حساب
- پیلˇ خیار، هندوانه، خربۊزه
- فیته فیته تؤرشˇ سیبˇ بامزه
- پامادؤر ؤ بادمجان ؤ آشتالو
- خۊلاصه هرچی اۊشانˇ جان دبۊ
- أن پس ؤ اۊن پیش همگی پا به پا
- چک-چک ؤ چانچۊ أمۊىي جاده راه
- أىنکˇ سامان حالا فانرسیدن
- ىک نفرأ اۊن سرˇ جاده دیدن
- اۊن نفر از رشت میامد پا میکۊفت
- خۊدا شؤما را بده قوت بۊگۊفت
- هأتؤ که بود چانچۊ سرˇ شانه شان
- پؤرسیدن از اۊن رادوار، چانکشان:
- رشت چه خبر؟ گؤفت: همه دست به تیرن
- جاکشانˇ رشتؤ دارن میگیرن
- ىکهؤ ىکی گؤفت براران وگردیم
- اي بار دینی هأچین هأچین بمردیم
- وختي به خانه رسیدن چانکشان
- عیالˇشان پؤرسˇجۊ کرد از اۊشان:
- چي وأسي بارˇ شؤما رؤ آوردین؟
- به تۊرˇ مؤشتري مگر نۊخؤردین؟
- راوي گئه چانکش خۊ زناکأ بوگؤفت:
- دئه تۊ نوأ زئن أمره حرفˇ مؤفت
- جاکشانأ رشت کأرأ گیفتان دیرید.
- خؤب به شۊما چي؟! شۊما که چانکشید.
- - چانکش ؤ جاکش کشˇ جا غش دأره
- ظاهر دینی هر دۊ تا هم کش دأره
- أ جۊر کي شهر بي کولوشˇ وروره
- سک خۊ صحابˇ نشنأسه اي ذره
- فرقˇ أ کش تا اۊ کشأ تا بیگیم
- دینی بۊبؤسته أمي طفلان ىتیم!
سربس
[دچينواچين]- ↑ محمدرضا توکلي. چانچو و چانچوکشی.
- ↑ محمود پاینده لنگرودی. فرهنگ گیل و دیلم (فارسی به گیلکی). ص۲۵.
- ↑ محمود پاینده لنگرودی. فرهنگ گیل و دیلم (فارسی به گیلکی). ص۲۵.
- ↑ محمدرضا توکلي. چانچو و چانچوکشی.
- ↑ محمود پاینده لنگرودی. فرهنگ گیل و دیلم (فارسی به گیلکی). ص۲۵.
- ↑ محمود پاینده لنگرودی. فرهنگ گیل و دیلم (فارسی به گیلکی). ص۲۵.
- ↑ محمود پاینده لنگرودی. فرهنگ گیل و دیلم (فارسی به گیلکی). ص۲۵.
- ↑ محمود پاینده لنگرودی. فرهنگ گیل و دیلم (فارسی به گیلکی). ص۲۵.
- ↑ محمود پاینده لنگرودی. فرهنگ گیل و دیلم (فارسی به گیلکی). ص۲۵.
- ↑ چانچو. فارسی شهری.
- ↑ هلاچين. مۊزيکˇ آلبۊم. ناصر مسعۊدي خؤندگي ؤ شىون فؤمني شعرؤنأ جي.