فردریش هاؤک
فريدريش هاؤک (Friedrich Hauck)(۱۸۷۱ - ۱۹۲۱) کي ايرانˇ مئن اۊنه کاؤک ؤ آلماني گاؤک دۊخانديد. اۊ زمت کي جنگلˇ مئن ايسأ بۊ خۊ نامأ بنأ بۊ هۊشنگ. ايتأ جي شخصيتأنˇ مۊهم ؤ تأثيرگۊذار، گيلانˇ تفاقأنˇ مئن اۊ زمت کي بلشؤيکأن ايرانˇ دۊرۊن ايسأبيد، بۊ. مۊختلفˇ منابع گاؤکˇ مليته آلماني، ولگا - آلماني، رۊسˇ ولگا - آلماني، رۊس ؤ چک بينويشتن. يان کۊلارژ کي گۊراب زرمئخˇ مئن جنگليأنˇ اسلحه خانه مسۊل بۊ، همه جا گاؤکه آلماني مۊعرفي کۊدي. گاؤکˇ خانواده جي فقط اينه دأنيم کي ايته برار پراگ مئن، يکته همسر کي رۊس بۊ ؤ ايته دۊختر داشت.
گاؤکˇ حۊضۊر گيلانˇ مئن
[دچينواچين]در أ مؤرد کي گاؤک چي وقت بامؤ گيلان، اختلافˇ نظر وۊجۊد داره؛ أمما مطالبي کي محمدعلي گيلک خۊ کتابˇ مئن باورده ؤ ائطلاعاتي کي خسرؤ شاکري فأدأ تا حدي تصويرˇ رؤشني جي گاؤکˇ زندگي گيلانˇ دۊرۊن أمره فأده. أ ائطلاعات أمره گئه کي تزاري رۊسأن سالˇ ۱۹۱۷م/۱۲۹۶ش پيشي به اتهامˇ فعاليتأنˇ غيرˇ قانۊني ؤ ضدˇ رۊسي گاؤکه دسگير کۊنيد ؤ سرأديد باکۊ.أمما گاؤک رۊسيه انقلابˇ پسي، هۊ سالˇ مئن آزادأ بؤ.اؤنˇ پسي تفليسˇ مئن ژنرال فؤن کرسه کي قۊواي آلمانˇ فرمانده قفقازˇ دۊرۊن بۊ، مؤلحق بئه ؤ احتمالن هۊ آلماني افسري ايسه کي به نمايندگي جي ژنرال فؤن کرس بامؤ گيلان تا ميرزا کۊچي خانˇ أمره مۊلاقت بۊکۊنه؛ ولي زماني گيلانه فأرسيه کي اينگيليسيأن رشت ؤ انزليه ائشغال بۊکۊده بيد ؤ جهاني جنگˇ طرفأنˇ ميان آتش بس ائلام بۊبؤسته بۊ ؤ گاؤک ايته مهمانˇ مأنستن جنگليأنˇ ورجه بيسأ. گاؤک ضدˇ اينگيليسي تبليغأنˇ ره ؤ طرفداري جي آلمانيأن، اؤرديبهشتˇ اواخر ۱۲۹۸ش (مه ۱۹۱۹م) دۊوارده دؤلتي قۊوايˇ دس دکفه ؤ اي دفأ اينگيليسيأن اۊنه تبعيد کۊنيدي هندۊستان. چن وقت بعد گاؤک اۊدسا مئن بلشۊيکأنه تحويل بدأ بۊبؤ ؤ وقتي اۊشأنه نزديکأ بؤسته، راسکؤلنيکؤفˇ دريادارˇ أمره اؤرديبهشتˇ ۲۶ (۱۲۹۹ش) (شعبانˇ ۲۹، ۱۳۳۸ق /ميˇ ۱۸، ۱۹۲۰م)دۊوارده وگردسه گيلان ؤ ميرزا کۊچي خانˇ مۊذاکراتˇ مئن بلشؤيکأنˇ أمره کي عبدالغني سرخي کهنˇ خانه دۊرۊن انزلي مئن برقرار بۊ، حۊضۊر داشتي. أ تاريخˇ پسي آلماني گاؤکˇ نقش به عۊنوانˇ ايتأ جي بازيگرأنˇ گيلانˇ سياسي صحنه آغازأ بؤسته.گاؤک ايپچه بعد، خۊردادˇ ۱۲۹۹ش (رمضانٚ ۱۳۳۸ق /۱۹۲۰م) ايرانˇ سۊرخˇ انقلابˇ کؤميته مئن رشتˇ دۊرۊني عؤضو بۊبؤ؛ کي اۊنه اعضا ايشأن بيد: ميرزا کۊچي خان، ايوان کاژانف کي اردشيره مأرۊف بۊ، کامران آقايؤف، گاؤک، واسيلي گارکالتسلي کي مأرۊف بؤ به شاپۊر، ميرصالح مۊظفرزاده ؤ حسن خان معين‌الرعاياى آلياني.
مؤسکؤ سفر
[دچينواچين]عدالتيأنˇ خۊدسرانه اقدامأنˇ پسي (ايرانˇ کؤمؤنيستˇ حزبˇ اعضا) ؤ آبۊکف شؤروي قۊوايˇ فرمانده ايرانˇ مئن کي ايوان کاژانفˇ جانشين بۊبؤسته بۊ، ميرزا کۊچي خان تيرما ۱۷، ۱۲۹۹ش (شوالˇ ۲۲، ۱۳۳۸ق /جۊلايˇ ۹، ۱۹۲۰م) قأرˇ أمره بۊشؤ فۊمن ؤ خۊ شؤنˇ پيشي گاؤک ؤ ميرصالح مظفرزاده' سرأده مؤسکؤ تا کؤمؤنيستأنˇ اقدامأنه کي قؤل و قرارأنˇ قبليه نقص بۊکۊده بيد، شؤروي سرانˇ ائطلاع فأرسأنن؛ أمما بلشؤيکأن تيرما ۷، ۱۲۹۹ش (ژۊييه ۲۹، ۱۹۲۰م)عليه ميرزا ؤ اۊنه هوادارأن کۊدتا بۊکۊديد ؤ ايته جديدˇ دؤلت چاکۊديد کي احسان‌الله خان دۊستدار اۊنه رييس بۊبؤسته. نمايندأنˇ مۊذاکراتˇ نتيجه أن بۊبؤ کي شالوا ايلياوايˇ گؤرجي کي شؤروي سفير تؤرکيه مئن تأيين بۊبؤ بۊ، خۊ محلˇ مأمۊريتˇ شؤنˇ پيشي، أنˇ وأسي کي گيلانˇ اؤضايه بررسي بۊکۊنه بشه گيلان ؤ ظاهرن اي سفرˇ نتيجه کي شهريورما مئن تفاق دکفته بۊ، أن بۊبؤ کي ميکويان ؤ مديواني دخالت جي ايرانˇ اؤمۊرˇ مئن ممنۊع بۊبؤستيد ؤ دۊ سه نفر جي جزبˇ عدالتˇ اعضا برکنارأ بؤستيد. گاؤک ؤ مۊظفرزاده'م مؤسکؤ وگردسه پسي همين کي انزليه فأرسيد دسگسيرأ بيد ؤ مدارک ؤ اسنادي کي ايشأنˇ أمره بۊ ضبطأ بئه. اي دۊ نفر احتمالن اۊ زمتˇ پسي کي حيدرخان عمۊ اؤغلي رۊسيه جي بامؤ ؤ ميرزا کۊچي خان، احسان‌الله خان ؤ خالۊ قؤربانˇ أمره آشتي بۊکۊد، اؤرديبهشتˇ ۱۳۰۰ش (۱۹۲۱م) آزادأ بؤستيد.گاؤک جي أ تاريخ مۊعاون ؤ ميرزا کوچي خانˇ همه کاره بۊبؤ ؤ گۊراب زرمئخˇ مئن ميرزا خانه ورجه زندگي کۊدي. گاؤک ؤ اينˇ زن ؤ دۊختر ها رۊزأن اسلام أوريد ؤ گاؤک هۊشنگˇ نامه خۊدشˇ ره انتخاب کۊنه. گاؤک خئلي خۊب دأنستي کي ميرزا همکاري حيدرخان ؤ بلشؤيکأنˇ أمره پايه‌اي ناره ؤ هۊ زمت کولاژرˇ جوابأ ايتؤ بدأ بۊ: «ايرانˇ کؤمؤنيستˇ حزبˇ أمره هي زمت اتحاد برقرارأ نيبه. کۊچي خان بلشؤيکأنˇ زۊرگيري رفتارأجي بيزاره. رۊسيه نۊفۊذˇ أمره ايرانˇ مئن مۊخالفه. مۊذاکراته کش دأندره تا سربازأنˇ ويشتري جمأ کۊنه. تمرينأنˇ کافي ؤ اسلحهٔ کامل خۊ افرادˇ ره فراهم باوره. تئرانˇ مئن هم مۊذاکراتي داره ؤ احتمالن پأييزˇ مئن ايته جديدˇ جنگ شۊرۊ بئه».
گيلوانˇ گردنه
[دچينواچين]گاؤک آخري پرده جي ميرزا کۊچي خانˇ زندگي مئن'م حۊضۊر داشتي. آذرماˇ ۱۳۰۰ش کي قزاقˇ قۊوا فشار خۊ نهايته فأرسئه بۊ ميرزا همراهأن کم کمى پراکنده بۊبؤستيد. ميرزا ؤ گاؤک آذرما ۱۱، ۱۳۰۰ش (دسامبرˇ ۲، ۱۹۲۱م) گيلوانˇ پۊر ورف ؤ بۊراني گردنه مئن ايسأبيد ؤ قصد داشتيد کي بيشيد خلخال، عظمت خأنمˇ ورجه کي ايته جي خوانين ؤ متنفذين محلي بۊ؛ أمما را مياني گاؤک کي گۊيا زخمي بۊبؤسته بۊ ورف ؤ سرما شدتˇ وأسي خۊ تۊش ؤ توانه جي دس ده. ميرزا خۊ وفادارˇ ياره نئه خۊ دۊشˇ سر ؤ راهه ادامه ده أمما گاؤک کي فقط ۵۰ سال اينه سند بۊ طاقت ناوره ؤ ميره. گاؤکˇ جنازه هرگز پيدا نۊبؤسته ؤ أ احتمال کي وحشي جانورانˇ طؤعمه بۊبؤسته بي ذهنˇ جي دۊر نيه.[۱]
سربس
[دچينواچين]- ↑ یوسفدهی. هومن. فریدریش هائوک آلمانی یار وفادار میرزا کوچک خان که بود؟.مجلهٔ فرهنگی هنری دیلمان. ش۲. آذر ؤ دی ۱۳۹۴. ص۲۳، ۲۴، ۲۷، ۲۸، ۲۹، ۳۰، ۳۱، ۳۳.