زيمي

Wikipedia جي
زيمي تاتايي ۴۵,۰۰۰ کيلۊمتر فاصله جه

زيمي (نماد: 🜨) سوؤمي سىاره خۊري منظۊمه مئن ايسه کي خۊر ٚ جه ۱۴۹٬۶۰۰٬۰۰۰ کيلۊمتر فاصله دأره. أ سىاره ويشترين چگالي-أ خۊري منظۊمه سىاره‌ئن ٚ مئن دأره ؤ پيلئکي نظر ٚ جه ني پنجؤمي پيله سىاره، هشت‌ته سىاره‌ئن ٚ مئن ايسه. هأتؤني زيمي ايته جه سنگي سىاره‌ئن (عطارؤد، رۊجا، زيمي ؤ مريخ) ايسه کي خۊر ٚ دؤر گردئده ؤ اۊشان ٚ مئن پيله‌ترينه. جهان، دۊنیا ؤ کاس ٚ شاريک اي سري جه ناماني ايسد کي زيمي ايشاره گۊدن ٚ ره رائج ايسد.[۱] لاتين ٚ زوان ٚ مئن زيمي نام Terra ايسه. زيمي خۊر ٚ فاصله نظر ٚ جه، رۊجا پۊشت دره ؤ مريخ ٚ جۊلؤ نهأ. هأتؤني زيمي جرم ؤ حجم ٚ نظر ٚ جه خۊري منظۊمه مئن شيشؤمي سىاره ايسه.

تسۊگرد؛ أولي تاتايي: خۊر ؤ مۊشتري ؤ زيمي ؤ مانگ ٚ أبعاد ٚ مؤقاىسه - دۊوؤمي تاتايي: خۊر ٚ قؤطر، مۊشتري مقىاس ٚ أمرأ - سوؤمي تاتايي: زيمي قؤطر، مانگ ٚ مقىاس ٚ أمرأ - چارؤمي تاتايي: مۊشتري قؤطر، زيمي مقىاس ٚ أمرأ

ويشتر جه ۴,۵۴ ميليارد سال (دقيق‌تر ۰,۰۰۰۶ ± ۴,۵۶۷۲ ميليارد سال)[۲] زيمي ايجاد ٚ جه دواره ؤ حىات ني اي ميليارد ٚ پسي زيمي سر ایجاد بۊبؤست. هأسأ زيمي سر چن ميليۊن گۊنه جاندار زيوه کي اينسان ني ايته جه اۊشان ايسه.[۳] زيمي زيوش‌کؤره زمات ٚ دوارستن ٚ أمرأ پۊر تغيير بۊگۊده ؤ زيمي جو ؤ آو ؤ هأوأ ؤ باخي فيزيکي ؤ شيميايي شراىطان جۊری تنظيم بۊبؤستد کي زينده جانداران بتأند اۊن ٚ مئن رؤشد ؤ زيوش بۊکۊند. هأتؤني هأ تغييران باعث بۊبؤستد کي اؤزؤن ٚ لاىه تشکيل ببه ؤ زيمي مغناطيسي مىدان ٚ کۊمک ٚ أمرأ باعث به کي خۊر ٚ مضر پرتؤوان زيمي-أ فأنرسه ؤ زيوش اۊن ٚ مئن ايدامه بدأره.[۴] انتظار شه کي ۵۰۰ ميليۊن تا ۲,۳ ميليارد سال دئه ني حىات هأتؤ زيمي مئن بمانه.[۵][۶][۷]

ويشتر جه ۷۱٪ زيمي سطح-أ اۊقىانۊسان ٚ شۊر ٚ آو تشکيل دنه ؤ باخي ني خۊشکي ؤ قاره ؤ جزيره ايسه کي اۊشان ٚ مئن ني پۊر آو، درىاچه ؤ سل ؤ خاني مأنستن دره. زيمي قؤطبان ٚ مئن ويشتر ىئخ ؤ ىئخ بزه درىا دره. زيمي سۊته پيله لاىه دأره؛ پۊسته گۊشته ؤ تۊشک. اۊن ٚ تۊشک ني دۊته بخشي ايسه، ايته بيرۊني تۊشک کي ماىع ايسه ؤ مغناطيسي مىدان ٚ مرکزه ؤ ايته دئه دۊرۊني تۊشک کي آهيني ؤ جامد ايسه.

زيمي هميشک باخي آسماني جرمان ٚ أمرأ، مانگ ؤ خۊر ٚ مانستن، کۊنۊش ؤ متقابل ٚ أثر دأره ؤ خۊر ٚ دؤر گرده ؤ اۊن ٚ ايته گردسن ۳۶۵,۲۴ رۊج ىا ايته نجۊمي سال طۊل کشه. زيمي گردسن ٚ محور، اۊن ٚ گردش ٚ صفحه عمۊد ٚ خط ٚ نسبت ۲۳,۴ درجه انحراف دأره. أ انحراف فصلي تغييرات-أ باعث به.[۸] تنئا طبيعي مانگ ىا قمري کي زيمي دأره مانگ ايسه کي تقريبا ۴,۵۳ ميليارد سال پيش خۊ گردش-أ زيمي دؤر شرۊع بۊگۊده. مانگ ۳۸۴۴۰۰ کيلۊمتر متوسط فاصله أمرأ زيمي دؤر گرده، کي اۊن ٚ فاصله تقريبا سي‌ته زيمي قؤطر ٚ أندر ايسه. مانگ ٚ جاذبه زيمي سر تأثير نئهه ؤ زيمي رۊج-أ طۊلاني کۊنه ؤ جزر ؤ مد ٚ أصلي عامل ؤ محرک ني ايسه. مانگ ۲۷٫۳ رۊج ٚ مئن ايته وار زيمي دؤر گرده.

زيمي جو نيترؤژن (۷۸درصد)، اؤکسيژن (۲۱درصد)، کربؤن دي‌اؤکسيد (٫۰۳درصد)، آو ٚ بۊخار ؤ اي سري کمىاب ٚ عناصر آرگؤن ٚ مأنستن تشکيل بۊبؤسته.

زيمي جؤرترين نؤقطه خۊشکي سر، اورست ايسه کي ۸,۸۴۸ متر درىا جؤر نهأ. اۊن ٚ جۊلف‌ترين نؤقطه ني آرام ٚ اۊقىانۊس ٚ مئن ؤ فيليپين ٚ درىا جير نهأ. أ جيگا جۊلفي ۱۱ کيلۊمتر درىا سطح ٚ جير دره ؤ مارىانا چالکا نام دأره. هأوأ دما محدۊده زيمي کؤره مئن ۸۹,۲ درجه صفر ٚ جير نسا قؤطب مئن، تا ۵۶,۷ درجه صفر ٚ جؤر کاليفؤرنيا مرگ ٚ دره مئن، شامل به.[۹] زيمي اۊستؤوا محيط ۴۰٬۰۷۵٫۱۶ کيلۊمتر ؤ زيمي جرم ۱۰۲۴×۵٫۹۷۳۵ کيلۊگرم (هشتادته مانگ ٚ جرم ٚ أندر) ايسه.[۱۰]

ويشتر جه ۲۰۰ مستقل ٚ کيشور زيمي خۊشکي دۊرۊن نهأ ؤ اينسانان اۊشان ٚ مئن زيود ؤ سفر ؤ تجارت ؤ نظامي فعاليتان ٚ اۊشان ٚ مئن ارتباط ايجاد کۊنه.[۱۱] سابق زيمي صافي نظريه ؤ بعد زيمي مرکزيت جهان ٚ دۊرۊن، آدمان ٚ مئن رائج بۊ.

۲۲ آپريل-أ زيمي جهاني رۊج نام بنأده.

سربس[دچينواچين]

  1. Drinkwater, Mark; Kerr, Yann; Font, Jordi; Berger, Michael (February 2009). "Exploring the Water Cycle of the 'Blue Planet': The Soil Moisture and Ocean Salinity (SMOS) mission". ESA Bulletin. European Space Agency (137): 6–15. A view of Earth, the ‘Blue Planet’ [...] When astronauts first went into the space, they looked back at our Earth for the first time, and called our home the ‘Blue Planet’.
  2. سربسان:
    • Dalrymple, G.B. (1991). The Age of the Earth. California: Stanford University Press. {{|0-8047-1569-6|en}}.
    Newman, William L. (2007-07-09). "Age of the Earth". Publications Services, USGS. Retrieved 2007-09-20. Dalrymple, G. Brent (2001). "The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved". Geological Society, London, Special Publications. 190 (1): 205–221. Bibcode:2001GSLSP.190..205D. doi:10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14. Retrieved 2007-09-20. Stassen, Chris (2005-09-10). "The Age of the Earth". TalkOrigins Archive. Retrieved 2008-12-30.
  3. May, Robert M. (1988). "How many species are there on earth?". Science. 241 (4872): 1441–1449. Bibcode:1988Sci...241.1441M. doi:10.1126/science.241.4872.1441. 17790039.
  4. Harrison, Roy M. ; Hester, Ronald E. (2002). Causes and Environmental Implications of Increased UV-B Radiation. Royal Society of Chemistry. {{|0-85404-265-2|en}}.
  5. Britt, Robert (2000-02-25). "Freeze, Fry or Dry: How Long Has the Earth Got?".
  6. Carrington, Damian (2000-02-21). "Date set for desert Earth". BBC News. Retrieved 2007-03-31.
  7. {cite journal|last=Li|first=King-Fai|coauthors=Pahlevan, Kaveh; Kirschvink, Joseph L. ; Yung, Yuk L.|title=Atmospheric pressure as a natural climate regulator for a terrestrial planet with a biosphere|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|date=June 1, 2009|year=۲۰۰۹|month=June|doi=10.1073|url=http://www.pnas.org/content/early/2009/06/01/0809436106%7Caccessdate=26 December 2011}}
  8. Yoder, Charles F. (1995). T. J. Ahrens, ed. Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants. Washington: American Geophysical Union. p. 8. {{|0-87590-851-9|en}}. Retrieved 2007-03-17.
  9. {یادکرد وب|عنوان=Highest recorded temperature|نشانی=https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/highest-recorded-temperature/%7Cوبگاه=Guinness World Records|بازبینی=2020-03-25|کد زبان=en|نویسنده=|تاریخ=}}
  10. {یادکرد وب |url=https://mozillademos.org/demos/planetarium/demo.html |title=The Planetarium |accessdate=۲ مه ۲۰۱۱ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430151811/http://mozillademos.org/demos/planetarium/demo.html |archivedate=۳۰ آوریل ۲۰۱۱ |dead-url=yes}}
  11. United States Census Bureau (2 November 2011). "World POP Clock Projection". United States Census Bureau International Database. Retrieved 2011-11-02.