مۊشتري

مۊشتري (نماد: ) خۊري منظۊمه پيله سىاره ايسه ؤ سىاره اۊن ٚ جه پيله‌تر أ منظۊمه دۊرۊن ننأ. مۊشتري ايته گازي غۊل ايسه ؤ اۊن ٚ جرم خۊر ٚ اي هيزارؤم ٚ جرم ٚ أندره ولي هأتؤيي مۊشتري خۊر ٚ پسي دۊوؤمي پيله جسم جرم ؤ حجم ٚ نظر ٚ جه خۊ منظۊمه دۊرۊن ايسه ؤ أگر همه ته خۊري منظۊمه سىاره‌ئن ٚ جرم-أ جمع بۊکۊنيم مۊشتري جرم اۊشان ٚ ۲,۵ برابر ايسه. مۊشتري خۊر ٚ فاصله نظر ٚ جه عطارؤد، رۊجا، زيمي ؤ مريخ ٚ پسي قرار گيره ؤ پنجؤمي سىاره ايسه. مۊشتري خۊر، مانگ ؤ رۊجا پسي چارؤمي پۊرسۊ جسم آسمان ٚ مئن ايسه، ولي ممکن ايسه بعضي وختان مريخ ٚ سۊ ويشتر بيده ببه. مۊشتري قمران-أ ايته معمۊلي شکاري دۊربين ٚ أمرأ ني شأ دئن.

مۊشتري جرم ۳۱۸/۵ ته زيمي جرم ٚ أندر ؤ اۊن ٚ قؤطر زيمي ۱۱ ته قؤطر ٚ أندر ايسه. مۊشتري تأنه ۱,۳۲۱ ته زيمي-أ خۊ دۊرۊن جا بدنه ىا شأ گۊتن مۊشتري حجم ۱,۳۲۱ ته زيمي حجم ٚ أندره. مۊشتري جرم ؤ حجم ٚ نسبت زيمي مؤقایسه مئن زيمي-أ پۊر مؤتراکم‌تر نيشان دنه.^[۱] مۊشتري ؤ خۊر ٚ ميانگين فاصله تقريبا ۷۷۸ ميليۊن ؤ ۵۰۰ هيزار کيلۊمتر ايسه ىعني ۵ ته خۊر ؤ زيمي فاصله أندر. مۊشتري شؤعاع خۊر ٚ اي دهؤم ٚ شؤعاع ؤ اۊن ٚ جرم ني خۊر ٚ ۰,۰۰۱ جرم ٚ أندره ؤ هأن ٚ وأسي اۊشان ٚ چگالي تقريباً ايته ايسه.^[۲] آمريکا تا هأسأ ۶ ته بيسرنشين فضامج-أ اۊسه گۊده مۊشتري.

مدار[دچينواچين]

مۊشتري (سۊرخ) خۊ مدار-أ خۊر (مرکز) دؤر هر ۱۱,۸۶ سال ايته وار دواره (زيمي: آبي)

مۊشتري ايته مدار ٚ مئن کي نسبتاً بیضوي ايسه خۊر ٚ دؤر گرده. اۊن ٚ هر اي وار گردش تقريباً ۱۲ ته زيمي سال ٚ أندر طۊل کشه. هأتؤ کي أ سیاره خۊر ٚ دؤر گرده خۊ فرضي محور ٚ مئن ني گردش کۊنه، یعني خۊ دؤر ني گرده. مۊشتري گردسن خۊ دؤر، همه ته خۊري منظۊمه سیاره‌ئن ٚ جه تۊندتر ايسه. مۊشتري فقط ۹ ساعت ؤ ۵۶ دئقه پسي وخت خأیه تا ايته وار خۊ دؤر بگرده ؤ ايته کامل رۊج مۊشتري مئن ني هأنقد طۊل کشه.

جرم ؤ چگالي[دچينواچين]

هئته سیاره خۊري منظۊمه مئن دينه کي مۊشتري جه سنگين‌تر ببه. مۊشتري جرم ۳۱۸ ته زيمي جرم ٚ أندره ؤ با أنکي اۊن ٚ جرم پيله ايسه ولي شأ گۊتن کي اۊن ٚ چگالي زياد نيه. مۊشتري ميانگين چگالي ۱,۳ گرم هر ايته سانتي‌متر ٚ مکعب ٚ مئنه کي آو ٚ چگالي جه ايبچه ويشتر ايسه. مۊشتري زيمي اي چارؤم ٚ چگالي-أ دأره، چؤن ويشتر سۊبۊک ٚ عؤنصؤران ٚ جه هيدرؤژن ؤ هليؤم ٚ مأنستن تشکيل بۊبؤسته ؤ زيمي-أ سنگين ٚ عؤنصؤران، آهين ؤ سنگ ٚ مأنستن تشکيل دند. مۊشتري داخلي عؤنصؤران پۊر خۊر ٚ أمرأ مۊشابه ايسد. ممکن ايسه کي مۊشتري ايته تۊشک، سنگين ٚ عناصر ٚ جه بدأره. اۊن ٚ تۊشک احتمالا زيمي تۊشک-أ مأنه ولي اۊن ٚ جرم ۲۰ تا ۳۰ ته زيمي تۊشک ٚ جرم أندر ايسه.^[۳]

مۊشتري جاذبه ۲,۴ برابر ويشتر جه زيمي جاذبه ايسه، یعني أگه اي چي زيمي سر ۱۰۰ نيۊتؤن وزن بدأره، مۊشتري مئن اۊن ٚ وزن ۲۴۰ نيۊتؤن-أ رسه.

تاتايي‌ئن[دچينواچين]

ايته سۊرخ ٚ مادۊن ٚ تاتايي مۊشتري جه، کي جميني تلسکؤپ ۱۱ ژانويه ۲۰۱۷ مئن بيگيته
ایته تاتايي کي هابل ٚ تلسکؤپ ۱۱ ژاويه ۲۰۱۷ مئن مۊشتري جه بيگيته
ايته فرابنفش ٚ تاتايي کي هابل ٚ تلسکوپ مۊشتري جه ۱۱ ژانويه ۲۰۱۷ بيگيته^[۴]
أ تاتايي مۊشتري ؤ اۊرۊپا-یأ کي اۊن ٚ قمر ايسه نيشان دنه. أ تاتايي-أ هابل ٚ تلسکؤپ زماتي بيگيته کي مۊشتري زيمي جه ۶۵۳ ميليۊن کيلۊمتر فاصله دأشتي.^[۵]

سربس[دچينواچين]

↑ Shu, Frank H. (1982). The physical universe: an introduction to astronomy. Series of books in astronomy (12th ed.). University Science Books. p. 426. |0-935702-05-9|en}}.
↑ Davis, Andrew M. ; Turekian, Karl K. (2005). Meteorites, comets, and planets. Treatise on geochemistry 1. Elsevier. p. 624. 0-08-044720-1.
↑ {یادکرد وب|نویسنده=جاناتان آموس-خبرنگار علمی بی‌بی‌سی|کد زبان=fa|تاریخ=۵ خرداد ۱۳۹۶|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=http://www.bbc.com/persian/science-40054826%7Cعنوان=عکس‌های فوق‌العادهٔ جونو از مشتری سوالات زیادی دربارهٔ سیاره پدیدآورده}}
↑ {cite web|title=By Jove! Jupiter Shows Its Stripes and Colors|publisher=National Science Foundation|website=NOIRLab|date=May 11, 2021|url=https://noirlab.edu/public/news/noirlab2116/%7Caccess-date=June 17, 2021}}
↑ {cite web|title=Hubble Finds Evidence of Persistent Water Vapour Atmosphere on Europa|website=ESA Hubble|publisher=European Space Agency|date=October 14, 2021|url=https://esahubble.org/news/heic2111/%7Caccess-date=October 26, 2021}}

[1] Shu, Frank H. (1982). The physical universe: an introduction to astronomy. Series of books in astronomy (12th ed.). University Science Books. p. 426. |0-935702-05-9|en}}.

[2] Davis, Andrew M. ; Turekian, Karl K. (2005). Meteorites, comets, and planets. Treatise on geochemistry 1. Elsevier. p. 624. 0-08-044720-1.

[:0-3] {یادکرد وب|نویسنده=جاناتان آموس-خبرنگار علمی بی‌بی‌سی|کد زبان=fa|تاریخ=۵ خرداد ۱۳۹۶|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=http://www.bbc.com/persian/science-40054826%7Cعنوان=عکس‌های فوق‌العادهٔ جونو از مشتری سوالات زیادی دربارهٔ سیاره پدیدآورده}}

[4] {cite web|title=By Jove! Jupiter Shows Its Stripes and Colors|publisher=National Science Foundation|website=NOIRLab|date=May 11, 2021|url=https://noirlab.edu/public/news/noirlab2116/%7Caccess-date=June 17, 2021}}

[5] {cite web|title=Hubble Finds Evidence of Persistent Water Vapour Atmosphere on Europa|website=ESA Hubble|publisher=European Space Agency|date=October 14, 2021|url=https://esahubble.org/news/heic2111/%7Caccess-date=October 26, 2021}}

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]