دۊرگ
دۊرگ يا دؤرۊگ (عیلمی نؤم: Panthera Tigris) پيلاترين جؤنور پيچه'نˇ تيره جي هيسه گه اۊنˇ قأمتˇ أرش تا ۳/۳ ميتر ؤ اۊنˇ وزن تا ۳۰۶ کيلۊ رسنه. اي جؤنور ٚ پيلاترين شينأسه، اۊنˇ سيأ کيلان هيسن گه اۊشؤنˇ جؤنˇ مئن نيأ. دۊرگ خئلي قوي هيسه ؤ خۊشکي حيوانانˇ مئن پيلاترين نيشˇ گاز-ه دأره. کٚلˇ دۊرگانˇ جؤثه ملانˇ جي پيله تر هيسه. دۊرگان ويشتر تٚنأکه زيويش کۊنن ؤ خئلي ايلجار نيأن، دۊرگان ٚ عمر معمۊلا ۲۰ سالˇ جي تا ۲۶ سال مؤتغیر هيسه. دۊرگان خۊشؤن-ره قلمرۊ دؤجئنن ؤ اۊشؤنˇ قلمرۊ خأن پيلا بؤبۊن تا بؤتۊنن شيکار بؤننن. دۊرگانˇ قلمرۊ نخأن خئلي شۊلۊغ بؤبۊن ؤ هينˇ ره ني زمتاني پيش بۊمأدره گه آدمؤن-ه فگن بؤنن. دئبار دۊرگان آسيا سرأسر ٚ مئن زيويش گۊدن ؤ شأسئه اۊشان-ه يأتن. ولي طی اي ۱۰۰ سال ۹۳٪ جي اۊشانˇ تاريخي زيويشر کمأبه. دۊرگانˇ گۊده طبيعتˇ مئن ۳۰۶۲ تا ۳۹۴۸ ته برآورد بؤبه گه ۱۰۰,۰۰۰ ته کمتر اۊشؤنˇ شؤمار بيستؤمي صده سرأگيتن ٚ جي هيسه، جه گٚتˇ دليلان گه اۊشؤنˇ جمعيت-ه کماگۊده زيويشران ٚ تخريب ؤ غیر قانۊني شيکار ؤ زیوشرانˇ سيوا بؤؤن هيسه. بنگالˇ دۊرگ پۊر شؤمار ترين ؤ سيبري دۊرگ پيلاترين دۊرگˇ بۊن جۊر ايسه. ۹ ته بۊن جۊر اي جؤنور دأره گه سۊته مۊقۊفا بؤن ؤ شيش ته دئه ني مۊقۊب بؤؤن ٚ خطر ٚ مئن درن.
مۊسانچئه تؤليد[دچينواچين]
کلان ؤ ملان جؤفتگيري زمت، تينار چند رۊج کسن ٚ ور هيسنن. مل ٚ دۊرگان ۱۰۳ تا ۱۰۵ رۊج شيکمداري پسي دۊتته تا سۊتته کۊته چينن. کۊته'ن تا چند سال خۊشان مار ٚ ور هيسنن.
جۊر'ن[دچينواچين]
۹ بۊنجۊر دۊرگ ٚ جي وۊجۊد دأره گه سۊتته مۊقۊفا بؤن ؤ شيش ته ديگه ني اينقراض ٚ خطر مئن درن گه شامل: بنگال ٚ دۊرگ، هندۊچین ٚ دۊرگ، مالايي دۊرگ، سۊماترايي دۊرگ، سيبري دۊرگ ؤ چين ٚ نسۊم ٚ دۊرگ بۊنن.
زيوش ؤ شيکار[دچينواچين]
دۊرگان ويشتر دامانان ؤ جئني گه آدم ٚ جي دۊر بؤبۊن ٚ مئن زيويش کۊنن. دۊرگان ويشتر شؤو ٚ مئن هأکش وأکش کۊنن ولي اي ايمکان ني وجود دأره گه رۊج ٚ مئن ني دئه بؤبۊن.
دۊرگان شيکار ٚ زمت دۊخؤسکي خۊ طؤمه' نٚزيکا بۊنن ؤ يته ناگهاني واز ٚ أمرأ سري طؤمه-يه گؤلئه خۊ پيله گاز ٚ أمرأ گينن ؤ اۊن-ه خفه کۊنن. کۊشتن ٚ پسي خۊ خۊراک ٚ خۊردأنأسنن.
دۊرگ ٚ خۊراک ويشتر گؤنج (گوزن)، مرال، شۊکا، پرزه، گۊراز، مال ؤ گاميش ايسه.
ايرانˇ مئن[دچينواچين]
دۊرگان البرز ٚ بندان ٚ مئن جئني گه دامؤني بؤبۊن، ويشتر گيلان ؤ مازندران ٚ مئن زيوش گۊدن ولي ئيسه دئه حؤدۊد ٚ ۳۰ سال هیسه کي اۊشؤن ٚ نسل ايران ٚ مئن مۊقۊفا به.
سربس[دچينواچين]
- Guillery, R. W.; Kaas, J. H. (1973). "Genetic abnormality of the visual pathways in a "white" tiger".Science. 180 (4092): 1287–1289.Bibcode:1973Sci...180.1287G.doi:10.1126/science.180.4092.1287.P
- MID 4707916.
- Xu, X.; Dong, G. X.; Hu, X. S.; Miao, L.; Zhang, X. L.; Zhang, D. L.; Yang, H. D.; Zhang, T. Y.; Zou, Z. T.; Zhang, T. T.; Zhuang, Y.; Bhak, J.; Cho, Y. S.; Dai, W. T.; Jiang, T. J.; Xie, C.; Li, R.; Luo, S. J. (2013)."The Genetic Basis of White Tigers".Current Biology. 23(11): 1031–5.doi:10.1016/j.cub.2013.04.054.PMID 23707431.
- Leyhausen, P. (1979). Cat behavior: the predatory and social behavior of domestic and wild cats. Berlin: Garland Publishing, Incorporated. p. 281.ISBN 97808240701