دۊرگ
دۊرگ يا درۊگ (عیلمی نؤم: Panthera Tigris) پيلاترين جؤنور پيچه'نˇ تيره جي ايسه کي أنˇ قأمتˇ أرش تا ۳/۳ ميتر ؤ أنˇ وزن تا ۳۰۶ کيلۊ فرسنه. مؤهيم ترين شينأسه‌ی أ جؤنور، أنˇ سيأ خطان ايسن کي أشانˇ بدنˇ مئن نهأ. دۊرگ خئلي قوي ايسه ؤ خۊشکي حيوانانˇ ميأن پيلاترين نيشˇ گاز-ه دأره. کٚلˇ دۊرگانˇ جؤثه ملانˇ جي پيله تر ايسه. دۊرگان ويشتر تیناري زيويش کۊنن ؤ خئلي ايلجار نيأن، دۊرگان ٚ عمر معمۊلا ۲۰ سالˇ جي تا ۲۶ سال مؤتغیر ايسه. دۊرگان خۊشان-ره قلمرۊ دۊجئنن ؤ أشانˇ قلمرۊ وأسي پيله بؤبؤن تا بؤتۊنن شيکار بؤننن. دۊرگانˇ قلمرۊ نوأ خئلي شۊلۊغ بؤبؤن ؤ هينˇ ۊأستي ني زمتاني پيش بۊمأ دأره کي آدمؤن-ه فگن بؤنن. دئبار دۊرگان آسيا سرأسر ٚ مئن زيويش گۊدن ؤ شأسه اۊشان-ه يافت گۊدن. ولي طی أ ۱۰۰ سال ۹۳٪ جي أشانˇ تاريخي زيويشر کمأبه. دۊرگانˇ تۊده طبيعتˇ ميأن ۳۰۶۲ تا ۳۹۴۸ ته برآورد بؤبۊسته کي ۱۰۰,۰۰۰ ته کمتر جه أشانˇ شؤمار بيستؤمي سده آغاز ٚ جي ايسه، جه گٚتˇ دليلان کي أشانˇ جمعيت-ه کماگۊده تخريب زيويشران ؤ غیر قانۊني شيکار ؤ زیستگأنˇ جؤدا بۊستن ايسه. بنگالˇ دۊرگ پۊر شؤمار ترين ؤ سيبري دۊرگ پيلاترين دۊرگˇ بۊن جۊر ايسه. ۹ ته بۊن جۊر أ جؤنور دأره کي سۊته مۊقۊبا بؤن ؤ شيش ته ده ني مۊقۊب بؤن ٚ خطر ٚ مئن ايسان.
مۊسانچئه تؤليد[دچينواچين]
کلان ؤ ملان جؤفتگيري زمت، تينار چند رۊج کسن ٚ ور هيسأنن. مل ٚ دۊرگان ۱۰۳ تا ۱۰۵ رۊج بارداري پسي دۊته تا سۊته کۊته چينن. کۊته'ن تا چند سال خۊشان مار ٚ ور هيسأنن.
جۊر'ن[دچينواچين]
۹ بۊن جۊر دۊرگ ٚ جي وۊجۊد دأره کي سۊته مۊقۊب بؤبۊستن ؤ شيش ته ديگه ني اينقراض ٚ خطر مئن ايسان کي شامل: بنگال ٚ دۊرگ، هندۊچین ٚ دۊرگ، مالايي دۊرگ، سۊماترايي دۊرگ، سيبري دۊرگ ؤ چين ٚ نسۊم ٚ دۊرگ بۊنن.
زيوش ؤ شيکار[دچينواچين]
دۊرگان ويشتر دامانان ؤ جئني کي آدم ٚ جي دۊر بؤبۊن ٚ ميأن زيويش کۊنن. دۊرگان ويشتر شؤو ٚ مئن هأکش وأکش کۊنن ولي أ ايمکان ني وجود دأره کي رۊج ٚ مئن ني دئه بؤبۊن.
دۊرگان شيکار ٚ زمت دۊخؤسکي خۊ طؤمه' نزديکا بۊنن ؤ يته ناگهاني پرش ٚ أمرأ سري طؤمه-يه گؤلئه خۊ پيله گاز ٚ أمرأ گينن ؤ اۊنه خفه کۊنن. کۊشتن ٚ پسي خۊ خۊراک ٚ خۊردأنأسنن.
دۊرگ ٚ خۊراک ويشتر گؤنج (گوزن)، مرال، شۊکا، پرزه، گۊراز، مال ؤ گاميش ايسه.
ايرانˇ مئن[دچينواچين]
دۊرگان البرز ٚ بندان ٚ مئن جئني کي دامؤني بؤبۊن، ويشتر گيلان ؤ مازندران ٚ مئن زيوش گۊدن ولي هسأ ده حؤدۊد ٚ ۳۰ سال ايسه کي أشان ٚ نسل ايران ٚ مئن مۊقۊفابه.
سربس[دچينواچين]
- Guillery, R. W.; Kaas, J. H. (1973). "Genetic abnormality of the visual pathways in a "white" tiger".Science. 180 (4092): 1287–1289.Bibcode:1973Sci...180.1287G.doi:10.1126/science.180.4092.1287.P
- MID 4707916.
- Xu, X.; Dong, G. X.; Hu, X. S.; Miao, L.; Zhang, X. L.; Zhang, D. L.; Yang, H. D.; Zhang, T. Y.; Zou, Z. T.; Zhang, T. T.; Zhuang, Y.; Bhak, J.; Cho, Y. S.; Dai, W. T.; Jiang, T. J.; Xie, C.; Li, R.; Luo, S. J. (2013)."The Genetic Basis of White Tigers".Current Biology. 23(11): 1031–5.doi:10.1016/j.cub.2013.04.054.PMID 23707431.
- Leyhausen, P. (1979). Cat behavior: the predatory and social behavior of domestic and wild cats. Berlin: Garland Publishing, Incorporated. p. 281.ISBN 97808240701