Wikipedia:دؤجئه تاتايي‌‌ئن

اي تاتايي، سال ۲۰۲۴ ؤ ماى ٚ ۱۱ شي ايسه:

 دؤجئه تاتايي‌ئن

گت ٚ ولگ ٚ دؤجئه تاتايي‌ئن

أمأ هأسأ سال ٚ ۲۰۲۴ ؤ ماى ٚ ۱۱ مئن ايساييم.

۲۰۲۴ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۲۴

ما	تاتايي
۱	ماکلان ايته جه گيلان ٚ شأران ايسه کي فؤمن ٚ شأرستان ؤ سردار جنگل ٚ بخش ٚ مئن نهأ ؤ سردار جنگل ٚ بخش ٚ مرکز ايسه. بر اساس ايران ٚ آمار ٚ مرکز ٚ سرايشماردن، ماکلان ٚ جمعيت، ۱۳۹۵ سال ٚ دۊرۊن ۱,۶۳۵ نفر-أ فأرسئي ؤ ۱۳۸۵ سال ٚ مئن ني اۊن ٚ جمعيت ۲,۱۷۰ نفر بۊ.
۲	صفي مچچد ايته تاريخي مچچد ايسه گه گيلان ٚ رشت ٚ دۊرۊن نهأ. صفي تاریخی‌ترین رشته مچده ایتا محله به هه نام میان نها و اونا سیفید مچد یا شهیدیه هم دوخانیدی. اولین بار کی چاکوده بوبوسته معلوم نوکونه. ایتا گب گه کی شیخ صفی الدین اردبیلی رفاقت واستی کی شیخ زاهد گیلانی مرا داشتی ایبار کی بامو بو گیلان چاه کانی (کانی، خانی = چشمه) ویجا ایتا عبادتگاه چاکونه کی بعدها اونا مچد چاکونیدی.
۳	موزیک جیگا مۊزيک جيگا، أنزلي
۴	سختسر هتل سختسر یا رامسر شاهؤنشاهي عمارت
۵	بند ٚ بۊن ٚ ديز یا بند ٚ بۊن ٚ قلعه ايته جه گيلان ٚ تاريخي بينأئن ايسه گه رۊدسر ٚ شأرستان ٚ چابۊکسر ٚ بخش ؤ قاسم‌آباد ٚ بند ٚ بۊن محله دۊرۊن نهأ. أ بنا ايران ٚ ميللي أثران ٚ ليست ٚ مئن بثبت برسه.
۶	-
۷	بابِليان ٚ تمدن ٚ مئن، أجديها جهان ٚ شرۊع أمرأ مرتبط بدانسته بۊبؤسته. بابل ٚ أفسانه مئن، تيامات ٚ الهه کي ايته أجديها ؤ ظلم ٚ نماد بۊ، مردۊک اۊن-ه بۊکۊشته ؤ ظلم ؤ بدي اۊن ٚ مردن أمرأ تۊمامه بؤسته.
۸	نؤرۊزبل
۹	Wikipedia:دؤجئه تاتايي/۲۰۲۴/۰۹
۱۰	کاسپين ٚ ریل ٚ پۊرد، لؤشان ٚ مئن
۱۱	Wikipedia:دؤجئه تاتايي/۲۰۲۴/۱۱
۱۲	Wikipedia:دؤجئه تاتايي/۲۰۲۴/۱۲

۲۰۲۳ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۲۳

ما	تاتايي
۱	آدمان قديم ٚ زمات ٚ جه خۊر ٚ پيله نخش-أ زيمي مئن دأنستيد هأن ٚ وأسي اي سري فرهنگان ٚ مئن خۊر ايته خۊدا مأنستن جاجيگا دأشتي. أول بار نۊزدهؤمي ميلادي قرن ٚ مئن ايبچه اطلاعات خۊر ٚ ماده‌ئن ؤ انرژي جه بيافتد. هأسأ ني آدمان ٚ دانش خۊر ٚ جه زياد نيه ؤ دانشمندان کۊنۊش کۊدن درد کي خۊر ٚ جه تازه اطلاعات بدس بأرن.
۲	-
۳	آولاکۊ ىا کامۊش ايته جانور خزنده‌ئن ٚ جرگه مئن ايسه کي تۋم نئهه ؤ اۊن ٚ غذا ني واش ؤ گۊشت ايسه. آولاکۊ بدن ايته لاک ٚ مئن نهأ کي ايته نؤع خاش ىا غضرۊف ٚ جه چأگۊده بۊبؤسته ؤ اۊن ٚ سر ؤ لينگ ؤ بال اۊ لاک ٚ جه بيرۊن آىه ؤ خطر ٚ زمات، کامل شه خۊ لاک ٚ دۊرۊن ؤ اۊىه جۊخۊسه.
۴	گمج ایتا سوفالی ظرف ایسِه کی سورخه رس خاک اَمره اونه چکونید و در آخر به شکل تیان درآورید و اونه مئن انواع گیلانه محلی غذایان مثل باقلاخوروش و میرزاقاسمی چکوده به. کشتا چاکونان گمج نوخونه برعکسه کونید و اونِه اَمرَه کشتا و انواع گیلان محلی نونان تهیه کونید.
۵	مسعود پورهادی سال ۱۳۳۲ خمام از شهرستان های گیلان به دونیا بومو خو ابتدایی تحصیلاتا خو زادگاه مین و متوسطه تحصیلاتا رشت و انزلی مین بخوانده. بعد چندی به کیشور آلمان بوشو و نزدیک دو دهه اویه زیندگی بوگوده و سال ۱۳۸۰ به ایران واگردسته و به طور جدی تو حوزه ی گیلکی زوان و ادبیات مین به پژوهش مشغولا بو.
۶	مؤسکؤ رۊسيه پاىتخت ؤ پۊر جمعيت ترين شأر ايسه. اي شأر ىؤنزه ميليۊن ؤ پؤنصد ؤ سۊ هيزار نفر جمعيت دأنه ؤ مؤسکؤ رۊخؤن ٚ ورجه نهأ. کرملين ٚ کاخ، دئباري قلعه ؤ سأنت باسيل ٚ کليسا اي شأر ٚ ميئنه. مؤسکؤ نؤم، مؤسکؤ رۊخؤن ٚ جي بىته-بۊبؤکه. رۊسيه ريئيس جؤمۊر اي شأر ٚ ميئن زيويشته-دره ؤ کشور ٚ کابين هره مۊستقر ايسه. اي شأر شؤروي دؤران ٚ ميئنأ ني اي کشور ٚ پاىتخت بۊ.
۷	أميرعماد ميرميراني کي جادي نام ٚ أمرأ مأرۊف ايسه، ايته ايراني برنامه‌نيويس ؤ بلاگر ايسه کي اينترنتي شبکه‌ئن ٚ مئن پۊر دۊمبال گۊدنکس دأره. جادي راديؤ گيک ٚ مئن کي ايته پادکست ايسه، گۊتنکس ايسه.
۸	شؤبۊک (گؤزگا یا وک) ایته حیوؤن ایسسه کی اونه گونن "دوزیست"؛ ای اینه به ایسسه کی شوبوکؤن اؤه مئن توخم نئنن و زأکؤن توخمه جی بیرین بومأ پسی، هو اؤه مئن زیندیگی کؤنن و پیلله بنن و بزین کی دس و لگ در بردن و ایشؤنه اؤشوش به شوش بدل بوبؤ، تینن اؤه مئن بیرین بن و گله (gal) سه زیندیگی بوکونن.
۹	غازيان ٚ پۊرد ايته جه گيلان ؤ أنزلي تاريخي أثران ؤ دئني جيگایان ايسه کي أنزلي غازيان ٚ محل ٚ دۊرۊن نهأ. قديم ٚ زمات أ پۊرد وابؤستي ؤ جؤر شؤيي ؤ اۊن جير پاراخۊت ؤ لۊتکا دوار گۊدي ولي هأسأ دئه اۊ رؤگا کارأگيته نبه. أ پۊرد ٚ ورجه ایته پيله پۊرد چأگۊدئد ؤ دئه اۊ قديمي پۊرد ٚ سر ماشین نيشه ؤ ويشتر مالایان اۊن ٚ سر ايسأده ؤ ماهي گيرده.
۱۰	آولاکۊ ىا کامۊش ايته جانور خزنده‌ئن ٚ جرگه مئن ايسه کي تۋم نئهه ؤ اۊن ٚ غذا ني واش ؤ گۊشت ايسه. آولاکۊ بدن ايته لاک ٚ مئن نهأ کي ايته نؤع خاش ىا غضرۊف ٚ جه چأکۊده بۊبؤسته ؤ اۊن ٚ سر ؤ لينگ ؤ بال اۊ لاک ٚ جه بيرۊن آىه ؤ خطر ٚ زمات کامل شه خۊ لاک ٚ دۊرۊن ؤ اۊىه جۊخۊسه.
۱۱	مالايي لۊتکا، گۊستاو کۊربه بکشه‌ئن ٚ جه؛ لۊتکا ايته بدنه دأره ؤ ايته وسيله پارۊ، بادبان، ريکاب یا ماتۊر ٚ مأنستن کي شأ اۊن ٚ أمرأ لۊتکا-یأ را تأوأدأن. لۊتکا دۊته مۊسافري ؤ باري نؤع ٚ مئن چأگۊده به. کۊچي لۊتکایان-أ ويشتر رۊخان ؤ سل ٚ مئن ايستفاده کۊنئده ولي پيله لۊتکایان ٚ أمرأ درىامجي ني شأ گۊدن. لۊتکا سواري آدمان ٚ مئن پۊر سابقه دأره ؤ هأسأ ني ورزش، مالايي ؤ أرا اۊرا شؤن ٚ ره ايستفاده به.
۱۲

۲۰۲۲ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۲۲

ما	تاتايي
۱	استيل ٚ سل، أ سل ۱۳۸ هکتار پيلئکي دأره ؤ أسپينه کۊ ورجه واقع بۊبؤسته. أ سل ٚ مئن پۊر جاندار زيوش کۊنه ؤ پۊر جه دار ؤ واش ايسه، تۊسکا ؤ آبي نيلۊفر ٚ واشان، اي سري ماهيان کپۊر ؤ سبله ؤ شۊک ٚ مأنستن ؤ پرزناني کي هر سال زاستن ٚ وأسي مرکزي اۊرۊپا ؤ قطبي جيگایان ٚ جه أ سل ٚ مئن آیده. استيل، استل ىا هستل، تالشي زوان ٚ مئن هۊ سل ٚ معني-أ دهه.
۲	ماریاچي ىا اِل ماریاچي ايته نؤع مزقان ٚ جرگه ايسه کي جه چن‌ته نوازنده، مۊختلف سازان ٚ أمرأ تشکيل بۊبؤسته. أ نؤع مکزیک ؤ آمريکا سۊننتي مزقانان ٚ جه ايسه ؤ آمريکا کشور ٚ نسا ايالتان ٚ مئن، نیۊمکزيکؤ، میامي، کاليفؤرنيا، آريزؤنا ؤ تگزاس ٚ مئن رائجه ؤ اۊن ٚ پیدایش هأ منطقه جه بۊ ولي هأسأ نسايي آمریکا ؤ مرکزي آمريکا ويشتر ٚ مناطق ٚ دۊرۊن رائج ايسه ؤ اۊن ٚ جه استقبال به. أ جرگه‌ئن مۊختلف مراسمان ٚ دۊرۊن فستیوال، عید، عرۊسي، زنخازي ؤ تولد ٚ مأنستن ايجرا کۊنئده.
۳	مانگ زيمي تنئا قمر ايسه. مانگ تقريبا زيمي اي چارؤم ٚ قؤطر ؤ اۊستراليا ور ٚ أندر ايسه. مانگ خۊري منظۊمه مئن پيله‌ترين أندازه-یأ سياره‌اي کي اۊن ٚ دؤر گرده نسبت دأره. مانگ پنجؤمي پيله قمر خۊري منظۊمه مئن ايسه. مانگ همه‌ته بشناخته بۊبؤسته پاچ ٚ سياره جه پيله‌تره. مانگ أتمؤسفر، هيدرؤسفر ىا مغناطيسي مىدان نأره. اۊن ٚ سطحي جاذبه زيمي اي شيشؤم ايسه (۰٫۱۶۵۴ گرم). آىؤ کي مۊشتري سياره قمر ايسه، خۊري منظۊمه تنئا قمره کي اۊن ٚ جاذبه ؤ سطحي چگالي مانگ ٚ جه ويشتره. مانگ ۳۸۴۴۰۰ کيلۊمتر متوسط فاصله أمرأ زيمي دؤر گرده، کي اۊن ٚ فاصله تقريبا سي‌ته زيمي قؤطر ٚ أندر ايسه. مانگ ٚ جاذبه زيمي سر تأثير نئهه ؤ زيمي رۊج-أ طۊلاني کۊنه ؤ جزر ؤ مد ٚ أصلي عامل ؤ محرک ني ايسه.
۴	کاسپي فؤک (علمي نؤم:Pusa caspica) يته کمياب ٚ پستاندار هيسه کي کاسپي دریا تينار پستاندار به شۊمار هأنه. اي حىوان درحال انقراض هيسه ؤ واقعيت اي هيسه کي اي حيوان جه ميئن شؤن دره. پيشتر اي حيوان ايران ٚ مئن پۊر دۊبۊ ولي اين ٚ زيوش جيگا نابۊدي وأسي ؤ شکار بؤن توسط مالایان مۊنقرض-أ بؤستندره. کاسپي فؤک ٚ طۊل معمۊلا اي متر ؤ نيم ايسه ؤ اۊن ٚ وزن ني هشتاد کيلۊ-أ فأرسه.
۵	ايستراديؤل؛ ايسترؤژن وصل بؤنˇ أمرأ، سيتؤپلاسمˇ دۊرۊن باعث زيادأبؤنˇ چأکۊدنˇ DNA ؤ RNA ؤ پؤرؤتئين وؤتˇ هدفˇ ميئن به. هتؤيي هيپؤتالامۊسˇ دۊرۊن ميزانˇ آزادأبؤستنˇ GnRH تحتˇ تأثيرˇ ايسترؤژن کمأبه ؤ هيپؤفيزˇ غۊده ميئن ميزانˇ آزادأبؤستن FSH ؤ LH کمأبه. ايستراديؤل به عۊنوان دواىˇ زيادأکۊدنˇ ايسترؤژنˇ هؤرمؤن دارۊخانه'نˇ ميئن کارأگيفته به.
۶	بالتیکˇ دریا ایتا دریا اۊرۊپا کلسیا مئن ایسه کی اونه جیگا ، ايسکانديناوي صارا و اۊرۊپا میانی و مرکزی و دانمارکˇ شبه جیزه مئن ایسه. بالتیکˇ دریا ایتا کمرقیش مأنه کی جه خورتاب به سه تا خلیج؛ بۊتنیا خلیج ، فنلاندˇ خلیج و ریگا خلیج حدود بوبوسته و اونه آفتاونشستˇ سمت کاتگاتˇ تنگه ایسه کی به کلیسا دریا و أطلسˇ اؤقيانۊس فأرسه. بالتیکˇ دریا پیلگی ۳۷۷٬۰۰۰ کيلۊمتر مۊربع ایسه. زمستانˇ زمات مئن حدود چیهل و پینج درصد بالتیکˇ دریا یخ زنه و هنه وأستی کشتی فورانئن و تردد زمستان دورون کمترا به.
۷	جؤرج راجر واترز (بيچه بۊبؤ ۱۹۴۳ سئپتامبر ما ۶ ميئن) يته اينگيليسي خؤندشگر ؤ ترؤنه‌سرا ؤ بيسيت ؤ آهنگساز ايسه. ۱۹۶۵ˇ ميئن اۊن پينک فلؤيدˇ پراگرسيو راکˇ جرگهٰ نيک ميسن (درامر) ؤ ريک رايت (کيبؤرد زأنکس) ؤ سيد برت (گيتاريست ؤ خؤندشگر ؤ ترؤنه‌سرا) أمرأ بنأ بنأ.
۸	سنگوكو دوره ايتا ازازيل تاريخی دوره، شورش و خون فوگودن امره ژاپون مئن بو كه اَ كشور، داخلی جنگان واستی هش پرك بوبوسته و ژاپون ˇ پيله كوگاه‌ٰن همديگر امره بجنگستيد. سنگوكو ايتا بخش جه موروماچی دوره مئن ايسه. كی آشيكاگا كوگا ، ژاپون مئن شوگون بيد.
۹	هاىنريش بؤل جنگ ٚ زمت چاروار مجرۊح بؤبؤ ىأ تيفۊس بگيت. نهایتاً آوريل ٚ ۱۹۴۵ آمريکا یجؤنایي ايالات ٚ أسير وکت ؤ جنگي اؤسرا اؤردۊگه-أ مؤنتقل بؤبؤ. جنگ ٚ دۊرۊسابؤ پسي، خۊ زنکه همرأ کؤلٚن ٚ مئن، شأري گه اۊن ٚ ۸۰٪ جنگ ٚ دؤني دؤسۊسه بؤ، اقامت دؤجئه ؤ خۊ خانواده ٚ نججاري ديکؤن ٚ مئن شاغل بؤبؤ. سال ٚ ۱۹۵۰ ىسال با آپارتمؤنؤن ؤ ساختمؤنؤن ٚ سرايشمأري مسئۊل ٚ عؤنوؤن آمار ٚ ايداره مئن مشغۊل بؤبؤ أمما اي شؤغل ٚ جي راضي نؤبؤ ىؤ بيلأخره تصميم بگيت ريسک بؤنه ىؤ نويسایي گألأ بىره.
۱۰	مهسا أميني (۱۳۷۹ – ۱۴۰۱ شهريور ۲۵)، کي اۊن ٚ أصلي نام ژينا أميني بۊ، ايته ايراني ۲۲ ساله کؤر بۊ کي ۱۴۰۱ شهريور ۲۲ مئن تئران ٚ ارشاد ٚ گشت اۊن-أ بيگيته ؤ بدني ضربه وأسي بۊشؤ کؤما مئن ؤ بأزين ني شديد ٚ جراحات ٚ وأسي تئران ٚ کسری ناخۊشخانه مئن بؤمؤرده.
۱۱	زن، زيوش، أزايي (کۊردي مئن: ژن، ژیان، ئازادی)؛ ايته سياسي ؤ ايجتماعي شۊعار ايسه. أ شۊعار-أ أوول وار کۊرد ٚ مۊوارز ٚ زناکان، کلسيايي کۊردستان ٚ مئن بدأده ؤ بأزين ني اۊن-أ جنگ ٚ مئن کي داعش ٚ أمرأ بۊ بۊگۊتد. أ شۊعار گلف گلف باخي اعتراضان ٚ مئن ني بيشناوسته بۊبؤ.
۱۲	ليۊنل مئسي ايتأ بازيکۊن آرژانتین ايسه که بارسلونا مئن بازي کۊنئه. مۊردیم أ بازيکۊن-ه بئترين بازیکۊن دأنن.اۊن هف تأ زرين لپپه(ballon d'Or) دأرئه یؤ أن ٚ پيلله ترين همتا کریستیانو رونالد‌و ايسه.او پیله ترین بازیکن تاریخ ایسه.

۲۰۲۱ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۲۱

ما	تاتايي
۱	آنتؤن پاولؤويچ چخؤف پيله رۊسي قصه‌نيويس ؤ نمايشنامه‌نيويس ۱۸۶۰ ميلادي ژانويه ۲۹ دۊنيا بمأ ؤ۱۹۰۴ ژۊيه ۱۵ بمرده. چخؤف خۊشˇ زيندگي مئن ۷۰۰ ته ويشتر اثر خلق بۊده ؤ اۊنه مؤهمترين پأچˇ قصه نيويس شناسنن ؤ شکسپيئرˇ پسي اۊنه پيلترين نمايشنامه نيويس دؤنن.
۲	میگل د سروانتس يته رؤمان نيويس ۊ نيۊيشتنکس بؤ أه سال ۱۵۴۷ ايسپانيا مئن به دۊنيا بۊمأ ۊ ۱۶۱۶ مئن بمۊرد. میگل د سِروانتِس ٚ مشهۊر ٚ رؤمان دن کيشۊتˇ هيسه گه تاريخ ٚ پيلاترين رؤمانان ٚ جي به حيساب هنه.
۳	رابٚشکن یا رابۊشکن یا رابیشکن (فارسي: توکای پشت بلوطی) یته مؤرغه کي اۊرۊپا ؤ‌ آسیا مئن پۊره هیتؤ رأن گيلان ٚ مئن دره. رابشکن يا رابیشکن (راب+ایشکن) راب خؤنه ؤ این ٚ دؤنشي نؤم بنه: Turdus philomelus.
۴	لئؤ تؤلستؤي يته خاص ٚ نيأ وک‌وچه'ن ؤ نؤجوؤنان ٚ آمۊجش‌ؤپرورش-ه دأشت، ۱۸۵۷ ٚ مئن در طی ٚ پئنج سال اؤرۊپا پيلاکسؤن ٚ همرأ، چارلز ديکنز، ايوان تۊرگنيف، فريدريش فرؤبل ؤ آدلف ديستروِگ ٚ مۊسؤن ٚ همرأ ديدار بؤگۊد. خۊ کيشور ٚ وگردسن ٚ پسي خۊ نؤ آمۊته'ن ؤ تجارب ٚ همرأ، يته آمۊجشي نؤهأوري رشته' سرأگيت ؤ هي راستا مئن به پيروی ژان ژاک رؤسؤ جي، دبستان ٚ پايه‌ريزي رۊستاٰن ٚ مئن-ه سرأگيت ؤ تمؤم ٚ وک‌وچه'ن ٚ آمۊجش چه ايلات ؤ پۊلدار ٚ دغدغه' دأشت. تؤلستؤی اي سالؤن ٚ مئن ياسنايا پاليانا، مؤسکؤ ؤ سن‌پترزبۊرگ ٚ مئن زيويش گۊد.
۵	نيما ىوشيج خۊ افسانه منظۊمه همرأ ىکته جۊمبشه فارسي شعرˇ مئن سرأىته کي خۊدش تا عؤمر دأشت اي جۊمبشه پى گيت. نيماىي شئر نيما سبکˇنؤم بۊ. نيما ىکته کتابم دأنه رۊجا نؤمي کي اينˇ شعرؤنه کي مازرۊن ٚ گلکي أجي بنويشته. خۊدش خۊ کتابˇ مئن خۊ شعرؤنˇ زوان-ه تاتي دۊخؤنه. نيماىي شئر، أولي شعرˇ نؤˇ نۊمۊنه، فارسي أدبياتˇميئن ايسه.
۶	تویوتومی هیده یوشی ایتا سامورایی، سنگوكو دوره ژاپون تارئخ میان بو. هیده یوشی فوریه ۱۵۳۶ یا مارس ۱۵۳۷ اورای اوستان میان بیچه بوبو کی هسا ا منطقه نام ناگویا ایسه. هیده یوشی ابتدا اودا نوبوناگا دوده بوبوسته و بعد نوبوناگا موردن اونه جانشین بوبوسته و اونه دونباله راهه بیگیفته و ژاپون ایجایی وستی بجنگسته و موفق بوبوسته ژاپون فتح بوکونه. وی اوساکا قلا یه چگوده کس ایسه و خوره نائب امپراتور دوخاده ژاپون تارئخ میان ، هیده یوشی فروانروایی زمات مومویاما دوره دوخانید.
۷	تلا ىا سۊکه ایته جۊندار طنابداران ٚ خال ٚ جه، پرزنان ٚ رده ؤ ماکيان سانان ٚ راسته ؤ کرک ٚ کل ٚ جنس ايسه. أ پرزن خۊ تلا گؤره وأسی مأرۊف ايسه. تلا بهره هۊشي جه اۊن ٚ مل ٚ گۊنه کي کرک ايسه ويشتره.
۸	أنيمه'ن ويشترين مانگا(ژاپؤني کؤميک) جي چاؤده بؤبؤن ؤ اقتباس دأرن. أنيمه یته خاص ٚ رسانه هيسه ؤ ألؤنه‌اي فندؤن، اي زمينه مئن ٚ همرأ متمایز هيسه ؤ فناورئني گه اي جرگه مئن نؤظؤهۊر هيسن-ه آؤجا دنه. أنيمه ظاهرن أنيمىشن ٚ همرأ مشابه هيسه ولي خا جزئیات ٚ مئن پۊر اۊن ٚ همرأ متفاوته. ألؤنه أنيمه دئه جهان ٚ مئن شنأته'ر هيسه ؤ پۊر بین‌المللي مؤفقيت کسب بؤده. أنيمه'ن تقريبن تمؤم ٚ کشورؤن ٚ مئن ترجۊمه ؤ دۊبله بۊنن ؤ خاص ٚ مقر جامئه مئن دأره.
۹	-
۱۰	رۊستم يأ رؤستم يته اؤسطۊره شاهنامه مئن هيسه ۊ فارسي أدبياتˇ مئن مؤهمترين اؤسطۊره به شۊمار هأنه. رۊستم، زال ؤ رۊدابه وچه هيسه. سرأخرم خۊ ناتني برأرˇ دس يني شؤغاد کۊشته‌بۊنه.
۱۱	آشنايي دهخدا أمرأ، معین ٚ ره خئلي خؤب بۊ چؤن هر دۊ نفر ايته چيز-ه علاقه دشتيدي ؤ اۊن ني واجه‌نامه بۊ. اۊستاد معين دهخدا نظر-ه جلب بۊگۊد ؤ ايجايي مشغۊل به کار بۊبؤستد. اۊستاد معین خۊ ايلجار ٚ زمات دهخدا أمرأ حدۊد هفتصد صفحه مطلب تهیه بۊگۊده ؤ حدۊد نه هيزار صفحه جه دیگران تعليف-ه جمأ گۊده ؤ بررسی ؤ دۊواردئه نيويسي بۊگۊد.
۱۲	دؤکتؤر حشمت، خو عقاید و نظریاته داشت کی ای عقاید و نظریات مترقی و علمی بؤن. از جومله این‌که موعتقد بو که جنگلˇ انقلابˇ مئن، چریکی موبارزؤنˇ جا، خأن یک‌ته ارتش داشتن و هینˇ واسی لاجؤنˇ مئن گیلانˇ شرقˇ مللی نظامه را تودأ که ای ارتشˇ مئن، گیلانˇ شرقˇ آزادی‌خاهؤن ایسأ بؤن و ایشؤنˇ آموتنه خودش به عهده بیته بو. البته او زمتˇ حوادث اون‌قدر توند بو که حشمته مجال ندأ کی خو برنامه‌ٰنه اجرا پی بگیری.

۲۰۲۰ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۲۰

ما	تاتايي
۱	فضل‌الله رضا دهم دی ۱۲۹۳ رشت مئن متولد بوبوسته و ۲۸ آبان ۱۳۹۸ اتاوا دورون فوت بوکوده. اون برقَ مهندس، دانیشگاهَ استاد، گولاز آدم و ایته ایرانی سیفیر بو. اون قدیمی رئیس تهرانَ دانشگاه و دومین نایب‌التولیه آریامهرَ صنعتی دانشگاه وِ سیفیر ایران یونسکو و کانادا مئن بو. عنایت‌الله رضا اونی کوجی برار بو.
۲	چي چي ني کۊجي پرنده ایه کي امره کۊلفتٚ منقار ؤ مخروطی ؤ نسبتا کۊتاهٚ لنگان کي اغلب رنگارنگٚ بال ندرأن. چي چي نيان بیشتر دين گرۊهان ايسن ؤ گروهی زاد و ولد کۊنن.
۳	تویوتومی هیده یوشی ایتا سامورایی، سنگوكو دوره ژاپون تارئخ میان بو. هیده یوشی فوریه ۱۵۳۶ یا مارس ۱۵۳۷ اورای اوستان میان بیچه بوبو کی هسا ا منطقه نام ناگویا ایسه. هیده یوشی ابتدا اودا نوبوناگا دوده بوبوسته و بعد نوبوناگا موردن اونه جانشین بوبوسته و اونه دونباله راهه بیگیفته و ژاپون ایجایی وستی بجنگسته و موفق بوبوسته ژاپون فتح بوکونه.
۴	داوينچي نقاشي خۊش ئبه تازه سبک حساب بؤنأبۊ يؤ خۊ دس-هؤنر أجي، ليزا دل ژؤکؤندؤ ديم-ه؛ دۊنيا ميئنˇ مشهۊرترين پؤرتره چاگۊده. اي فلؤرانسي مؤدل خۊشˇ مرمۊز لبخند أجي اي أثر-ه شديدن مبهم ؤ نمادين بساته.
۵	-
۶	گۊستاۊ فلۊبر سال ۱۸۲۱ˇ مئن به دۊنيا بۊمأ ؤ ۱۸۸۰ ˇ مئن درگؤذشت. يته تأئير گؤذار نيويشتنکس نۊزدهمي قرن، فرانسهˇ مئن بؤ که ويشتر أنه از پيله ترين رؤمان نۊيسان، غربˇ مئن به شؤمار هأورن. أنه نيويشتاري سبک ۊاقع گرايانهٔ فلوبر هيسه. أنه آثار ريزبيني خاطر کلمات اينتخاب گؤدن ˇ مئن ؤ ادبي آرايئن أجي فرانسه ادبياتˇ مئن مؤنحصر به فرد هيسه أ نيويشتنکس أندي که وانيۊيشنˇ مئن ديقت گود که هر ولگ ˇ ره يک رۊز وقت نأ ۊ به هي خاطرم أنه آثار کم تعداد هيسه.
۷	سۊوتن دئکده دۊرۊن تقريبا صد ته خانوار زيويدي کي مۊختلف فصلان مئن أ عدد تغيير کۊنه. سۊوتن پۊر جه خاني ايسه کي خنک ؤ تازه آو اۊنˇ ساکنان ره فراهم کۊنه. أ منطقه دۊرۊن چند ته دئبارˇ قبرستان نهأ کي ويشتر جه هٚزار سال قدمت دريدي ؤ نشان دهه کي انسانˇ سکۊنت أ منطقه مئن به سالان دۊر واگرده.
۸	اي تاتایي یته ولگه جه خان احمد خان ٚ گيلکي شعران کي تئران ٚ مئن نگأدأري بۊنه. خان احمد چن مرته هأکش وأکش بؤگۊد کي گيلان ٚ شا عباس ٚ جي پسأ گيره ولي مؤفق نؤبۊسته.خان احمد هؤنر ؤ دابؤن ؤ فرهنگ ٚ خئلي أميت دأ ؤ أنه دربار هؤنرمندان ؤ شاعران ٚ جيگا بؤ،عاريفان ؤ دانيش دؤناني چۊن فغفور لاهيجی(شاعر) ؤ اۊستاد زيتۊن چهارتاري(پيله مزقانچي) أنه خيدمت هيسأ بؤن.سرأخر ني سال ۱۰۰۵ ه.ق مئن بمۊرد ؤ نجف ٚ مئن دفنا بؤ.
۹	يته أسأره-شيناسي تيم بلژيکˇ ليژˇ دؤنشگه أنستيتؤ أخترفيزيک ؤ ژئؤفيزيکˇ ميئن؛ تراپيستˇ تلسکؤپˇ کارأگيري أمرأ لاسيا رصدخؤنه ميئن گه شيلي آتاکاماˇ صحرا بيابؤنˇ ميئن واقع ايسه اي أسأرهٰ ؤ سياره'ني گه اينˇ مدارˇ ميئن قرار دأنن رصد بؤدن. اۊشؤن هاخۊرشيدي ياتتنˇ روشؤنˇ کارأگيري أمرأ سۊته سيارهٰ گه زمينˇ واويرازه بياتن گه أسأره دؤر گردنن.
۱۰	زکريای رازي يته ايراني همه چيزدؤن ايسه کي سال ٚ ۲۵۱ ه‍. ق ريˇ مئن به به دۊنيا بۊمأ ؤ سال ٚ ۳۱۳ ه‍. ق ميئن فؤت بۊگۊ‌د.اي دؤنش دؤن يته جه پيلا ترين تائرخ ٚ دؤنش دؤنان به حيساب هأنه.
۱۱	أجديها تاتايي، جه فردريش جاستين برتۊشˇ بکشه'ن. أجديها ايته پيله حىوان ايسه کي اۊنˇ ظاهر خزنده'ن مانه ؤ ويشتر داستانانˇ مئن تانه پرواز بۊکۊنه ؤ خۊ دهان جه تٚش تاواده. خۊرخۊسي فرهنگˇ مئن أجديها ايته منفي شخصيت دره ؤ ويشتر زمات ايته بدذاتˇ حیوان تؤصيف به کي خأىه آدمان-ه أذئت بۊکۊنه ولي خۊرتاوˇ کشورانˇ فرهنگˇ مئن برعکس خۊرخۊس، أجديها ايته مقدسˇ مؤجۊد ؤ پاکي نماد ايسه کي پۊر دانيش ؤ معرفت دره ؤ جه ماورايي قۊدرت برخؤردار ايسه.
۱۲	دۊرگان ويشتر تیناري زيويش کۊنن ؤ خئلي ايلجار نيأن، دۊرگان ٚ عمر معمۊلا ۲۰ سالˇ جي تا ۲۶ سال مؤتغیر ايسه. دۊرگان خۊشان-ره قلمرۊ دۊجئنن ؤ أشانˇ قلمرۊ وأسي پيله بؤبؤن تا بؤتۊنن شيکار بؤننن. دۊرگانˇ قلمرۊ نوأ خئلي شۊلۊغ بؤبؤن ؤ هينˇ ۊأستي ني زمتاني پيش بۊمأ دأره کي آدمؤن-ه فگن بؤنن.

۲۰۱۹ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۱۹

ما	تاتايي
۱	محمد ساعد مراغئي، ساعدالوزرا نؤمي، ايراني سياستمند ؤ پهلوي زمت دۊ دؤره ايرانˇ نؤخؤستوزير بۊ.
۲	ايته نقاشي که شۊرشي قزاقؤن ؤ دۊزدˇ دریايي استنکا رازينه لۊتکا مئن نۊشؤن دئنه که کاسپين دريا مئن جنگˇ واسي شؤدرن. (واسيلي سۊريکؤف، ۱۹۰۶)
۳	بهرام بيضايي (تئران بيچئه بۊبؤ؛ ۱۳۱۷ ه. ش. دى ما ۵) يته ايرؤني فيلمساز ؤ سناريؤنويس ؤ محقق ايسه. اۊنˇ کارنامهٰ ۴۰ته فيلمنامه ويشتر ؤ ۳۰ته نمايشنامه ويشتر ؤ ۱۰ته درازˇ فيلم ؤ ۴ته پأچˇ فيلم تشکيل دئنه.
۴	پامادور ایتا گولدارˇ گیاه ایسه کی اونه مئوه دونیا مئن پور مصرف و خورده به. پامادور بعنوان ایتا خوردنی گیاه ایسه کی اونه مئوه ، خورد و خوراک مئن پور ارزش و جاجیگاه دره.
۵	لۊورˇ مۊزه پاريسˇ مرکزي ناحيه ميئن قرار دأنه. ۳۵ هيزارته ويشتر أثرˇ هؤنري، هشت‌ته وابينˇ ميئن بدأشته بۊنه.[۱] لۊور سالانه با ۹٫۵ ميليۊن نفر ويشتر بدئه‌کس، دۊنيا دل پۊربدئه‌کس‌ترين مۊزه ايسه.
۶	سیا واشک جنگ ايتا جنگ بو سال 1832م (1406 گ) بين آمريكا دولت و آمريكا بومیان. سورخˇ مرداكان قبايل ساك و فاكس، ضد آمريكايئن ايله جار بوگوديد و اوشانه چكنه نام سيا واشك بو كی هتو ساك گوكا چكنه هم بوستي. وی اينگليسان امره موتحد بوبوسته و 500 كس امره آمريكائين جولو بِجنگسته، كی اوشانه شومار چند برابر پورتر بو و دَشكن بوخورده و آمريكائين اونه قولدونی مئن تاوديد.
۷	بيلي آیلیش زماتي کي هشت سال دأشتي تحت تأثير خۊ پيله برار کي خانشگر و ترانه‌سرا بۊ قرار بيگيفته و آهنگ نيويشتن و شعر خواني شرۊع بۊگۊده.
۸	دروازه قزوین مشهورترین و معروف ترین دروازیه تئران بو در عصر قاجار. ا دروازه خود شوهرتا مدیون سفر جهانگردان و اروپائیان ایسه که به تئران سفر گودیدی و به دلیل اون که همه اوشان تقریبن از ا دروازه وارد شهر بوستیدی، هانه ویسی خوشانه سفرنامه میئن زیاد از ا دروازه صحبت کونیدی.
۹	يۊليسيس گرانت (1885-1822 م. 1459–1396 گیلکی) آمريكا هیجدهؤمی رئيس‌جؤمۊر بۊ. گرانتˇ اصلي نام هيرام بۊ. اۊن 27 آوريل 1822 اؤهايؤ مئن ايتا سۊتالˇ كؤگا مئن بيچه ببؤسته. 4 مارس 1869 میان، گرانت هیجدهمیي آمريکا رئیس جؤمۊر بۊبؤسته ؤ سالمون پي جئس آمريکا رئیس کل دادگستري جۊلؤ قسم بۊخۊرده.
۱۰	ارنست بلؤخ أولي جهاني جنگˇ سرأگيتنˇ پس آلمان أجي جيويشته يؤ بۊشؤ برن (تۊيˇ سۊئيس). اؤره رؤزا لۊکزامبۊرگˇ تفکر أجي ويشته شناق پيدؤده يؤ اينˇ صلح‌خازي-ه پرستي؛ أمما أللأني مارکسيسم-ه توجه نگۊد ؤ جنگˇ تمنأبؤنˇ پسي وگرسه آلمان ؤ لايپزيکˇ دانشگه ميئن فلسفه درس بدأ.
۱۱	کونوس کی گیلکی میان اونه کونوس, کُنوس گده و مازرونی میان اونه کنس و کندس دوخانید ، ایتا میوه ایسه گولسرخیان کوگا جه و سرده کونوس (Mespilus) جه ایسه و سئو و گولابی ، به ، زالزالک و خوج امره ایته خانواده ایسه. اَ میوه گیلکی مین پنج میجیکی و پنج توشک هم دوخانید. کونوس ایتا پئیزی میوه ایسه و اونه دورون پور ویتامین a، b، c دره. کونوس مزه گاگلف شیرین و آبچ ایسه.
۱۲	مأمدخان قاجار قوانلو، ملقب به کاشفؤسسلطنه، مشهور به چايکار، 1319 ه.ق چايی‌يه لاجؤن ِ مئن کشت بئوده و اينِ کار بئيته و بوبؤ ايرانِ چأيی پئر.

۲۰۱۸ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۱۸

ما	تاتايي
۱	آدؤنيس، يۊنانˇ اۊسطۊره'نˇ ميئن، زيويشرˇ نماد ؤ اۊنˇ سالانه زيويشˇ تجديد ايسه.
۲	آنتؤن چخؤف. ۱۵۸۹ اسفندار ما، محمدحسن معجۊني يکته نمايش رشتˇمئن ببرده صحنه سر چخؤف أجي کي اينˇ زبؤن گيلکي بۊ. اي نمايشˇ مئن چخؤفˇ دۊ ته نمايشنامه (خرس ؤ خاستگاري) کي مريم نژاد ايشؤنه وگردؤنه بۊ به گيلکي اجرا بۊبؤ.
۳	زنأکؤنˇ بین‌المللي رۊز، اي رۊزˇ مراسمؤنˇ تمرکۊز زنأکؤنˇ حۊقۊقˇ جي دفاع گۊدن ؤ قدردؤني ؤ عشق به زن ؤ مؤعرفيˇ ايشؤنˇ به دس بأرده'ن ؤ فعاليتؤن؛ ايقتصادي ؤ سياسي ؤ ايجتماعي زمينه'نˇ ميئن ايسه.
۴	گونبد قابوس؛ زياری شاهؤن، فرهنگ و ادبيات و علوم ِ پيشرفت ِ واسی خيلی تلاش بئودن و حتا زياری‌ئن ِ جی، دو نفر کتاب بنويشته دأنن: قابوس بن وشمگير و کيکاووس بن اسکندر. قابوس‌نامه، هی کيکاووس بن اسکندر ِ شی ايسه.
۵	وۊدکا يته پۊرمصرفˇ تقطيري واخؤردني ايسه. وۊدکا بي طعم‌دأنچي، يته زنگ ؤ بيرنگˇ مايع ايسه گه آؤ ؤ اتانؤلˇ تلفيقˇ جي چأگۊده بۊنه.
۶	کاترينا فؤن بؤرا يته آلماني راهبه بۊ گه مارتين لۊتر (مسيحي متجدد ؤ پرؤتستانˇ آئينˇ بنأنأنکس)ˇ أمرأ ايزدواج ؤ کاتؤليکˇ رؤحانئنˇ ايزدواجˇ ممنۊعيتˇ قانۊنه نقض بؤده.
۷	ماهی دودی، ایته فرایندی ایسه كه جی خاطر پوختن، مزه دارا گودن و نگه داشتن طولانی مدت مایی یا سایر مواد غذایی صورت گیره.
۸	نؤرۊزبل ديلمي تقويمˇ نؤ سالˇ جشنه کي اسفندار ما آخري رۊز شنسرˇ زمأت برگۊزارأ بۊنه کي به اشتباه متداوله که گۊنن نؤرۊز ما أولي رۊز گينن. اي جشنه گالشؤن؛ گيلؤنˇ خؤرتۊ ؤ مازرۊنˇ خۊرخۊسˇ کۊ کلات ميئن گيتن.
۹	لئؤن ترؤتئسکي کشمکش استالينˇ أمرأ دههٔ ۱۹۲۰ˇ ميئن گه بر سر قؤدرت ؤ نحوهٔ حۊکۊمت بۊ باعث بۊبؤ شؤروي کؤمؤنيستˇ حيزبˇ جي ايخراج ؤ رۊسيه جي تبعيدأبي. سالˇ ۱۹۴۰ مکزيکˇ ميئن ائن.کا.وه.ده مأمۊر ترؤتسکئه ترؤر بؤده.
۱۰	احسان الله خان دۊستدار گيلانˇ جؤمۊري مئن بلشويکˇ جناحˇ رهبر بۊ ؤ مشرۊطه مئنˇ مؤجاهدينˇ جرگه مئن ايسأبۊ وختي گه سال ۱۲۸۸ ه.ش بۊشؤن تهرانه گيتن ئبه. اۊنˇپسي بۊشؤ کمیتهٔ مجازاتˇ مئن ؤ بأزين بۊرۊته بۊشؤ گیلان ؤ اؤکتؤبرˇ انقلابˇ زمت بۊشؤ ميرزا کۊچي خانˇ ورجه.
۱۱	فلسطینˇ قانۊن نأنˇ مجلس، فلسطينˇ دؤلتˇ قوهٔ مقننه ايسه. اي مجلسˇ نيشتؤن سال ۲۰۰۷ ميلادي پسي تايسه، فلسطينˇ داخلي جنگˇ وأسي ؤ چۊن اسرايل ىپاره وکيلؤنه اينˇ شئه أسير بۊده، تشکيل نۊبؤ.
۱۲	ألکساندئر بؤرئىکؤ خؤدشکؤ ىکته لهستاني شاعر ؤ اسلاوشناش ؤ شرقشناس ؤ گيلانشناس بۊ.

۲۰۱۷ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۱۷

ما	تاتايي
۱	دانا علی. ایته از بوقعه های معروف شهر رشت بوقعه دانای علی ایسه.
۲
۳	راه ازادی شهیدان قبر. مدفن ۴ تن از مدافعان رشت در زمان مشروطه ئیسه که به دست روسهای تزاری دستگير و به دار آويخته ببوستده.
۴	خۊني تختˇ فيلمˇ پۊستر
۵	فيزيکي جيگه-شناسي مئن، لابدؤنؤن چندين ؤ چند جۊرن: اۊتۊبۊسي (bus)، رۊجاىي (star)، رچي (line)، ريسه-ىي (ring) ؤ داري (tree) ؤ...
۶	سوؤمي داريۊش ؤ اسکندر؛ ايسۊسˇ جنگˇ ميئن
۷	تویوتومی هیده یوشی. هیده یوشی ابتدا اودا نوبوناگا دوده بوبوسته و بعد نوبوناگا موردن اونه جانشین بوبوسته و اونه دونباله راهه بیگیفته و ژاپون ایجایی وستی بجنگسته و موفق بوبوسته ژاپون فتح بوکونه.
۸	گۊرۊم، گۊرۊم، گۊرۊم بل/نؤرۊز ما ؤ نؤرۊز بل/نؤسال بۊبۊن سالˇ سۊ/نؤ بدي، خؤنه واشۊ/نؤزا ؤ بۊد ؤ وابۊ/أمئه رۊزی‌ئره واشۊ
۹	مروان برغۊثي ىکته فلسطيني سياستمدار ؤ نظامي فرمانده ايسه فتحˇ جۊمبشˇ جي کي سال ۲۰۰۲ ميلادي تايسه، چار نفر اسرايلي ؤ ىک نفر ىۊناني کۊشتنˇ اتهام ئبه زندان دره.
۱۰	نعناع گیاهی ایسه علفی و چند ساله.اونه گلان بسته به نوع نعناع ممکنه قرمز، ارغوانی یا سفید ببه. نعناع مناطق معتدل و آفتاب‌گیر مین به خوبی رشد کونه. نعناع جه قدیمان به عنوان ایته گیاه معطر و اشتها آور و دستگاه گوارش ناراحتی‌ ره بکار شویی. بقراط علم طب پئر نعناع جا خو نوشتهان مین یاد بوگوده.
۱۱	سۊرخˇ ميدؤن. مؤسکؤ ىؤنزه ميليۊن ؤ پؤنصد ؤ سۊ هيزار نفر جمعيت دأنه ؤ مؤسکؤ رۊخؤنˇورجه نأى. کرملينˇ کاخ، دئباري قلعه ؤ سأنت باسيلˇ کليسا اي شهرˇ ميئن نأى.
۱۲	خونی تخت، ايتا ژاپونی فيلم و اونه كارگردان آكيرا كورو ساوا ايسه و سال 1957 م چگوده بوبوسته. اَ فيلم اقتباسی ايسه ويليام شكسپير نمايش نامه جا.

۲۰۱۶ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۱۶

ما	تاتايي
۱	طغرل برج، ا بنای زیبای آجری که در بخش شرقی ابن باویه در شهر ری میئن نها از آثار به جا بمانسته از سلجوقیان دوره بشمار ایه.
۲	شهيد منار (شهيدˇ مقبره)؛ داکا پزشکي دانشگا ؤ بيمارستان، بنگلادشˇ مئن. اۊشؤنˇ ىاد ئبه کي ۱۹۵۲ فئوريه ۲۱، بنگالي زوانˇ جۊمبش ئبه تظاهۊرات بۊدن ؤ بکۊشته بۊبؤن.
۳	محمد معين. دوكتور معين‌ بنا به‌ نيما يوشيج‌ وصيت‌ كه‌ اونا خو آثار چاپ ره اینتخاب بوگوده بو بعد موردن نیما به همکاری چند نفر دیگه کیتاب افسانه‌ و دويست‌ و شصت‌ و ایته رباعی‌ نيمایا ایته كیتاب مئن ‌ به ایسم "افسانه‌ و رباعيات" چاپا گوده.
۴	حیران. حیران دهستان در فاصلیه 28 کیلومتری آستارا به اردبیل واقع ببوسته که از سمت شومال به کشور آذربایجان از جنوب به تالش کوههان ، از شرق به شهر آستارا و عنبران محله و از غرب به اردبیل متصل ایسه.
۵	صفی آبادˇ کاخ. صفی آباد كاخ ایته کوه جور نها که او کوه موشرف ایسه به بهشهر. ا كاخ جی جومله تاریخی بناهان صفويه دوره‎ ایسه كه قاجار دوران مئن به علت بی توجهی به كلی ویرانا بو ، ولی در عهد پهلوی با رضاشاه دستور ، با هو اوسلوب و ويژگی معماری صفوی عصر دوبارده چاگوده ببو.ا دوره مئن هتویی اونه قدیمی محراب كه به مرور زمان خراب و مسدودا بو ، دوبارده بازسازی ببو.
۶	پارک لاله از بوستانان بوزرگ شهر تئران ایسه. ا پارک در سال ۱۳۴۵ چاگوده ببوسته و قبل از اون ایته منطقیه نظامی بو که برای اسب‌دوانی و رژه مورد ایستفاده ارتش قرار گیفتی.ا منطقه تا قبل از احداث پارک لاله جلالیه نامیده داشتی. ا پارک ۳۵ هکتار مساحت داره. ا پارک میئن گونه‌های متفاوت گیاهی موجود ایسه که موهمترین اوشان عبارتده از: چنار، اقاقیا و کاج.
۷	اسلامˇ زرین زمت کي اسلامˇ تاريخˇمئن، تيتي گۊدن ؤ پيش شؤنˇ زمت بۊ، اۊ زمتˇ بۊمؤنسه أثرؤن ؤ وؤتؤن أجي، چارؤمي ؤ پنجؤمي قرن هجري قمري (هشتؤمي قرنˇ ميلادي مئنه' جي تا سيزدهؤمي قرنˇ ميلادي مئنه) بنه.
۸	نؤرۊزبل. گيلکؤن اعتقاد دأنن که تش؛ ورف ؤ سرمأ کمأکؤنه، اي جشنˇ ميئن همه خۊشؤنˇ بهترين ليواسه دۊکؤنن، ساز زئنن ؤ رخص کؤنن ؤ يته پيلˇ تش واگيرؤنئنن ؤ هۊ تشه دؤرأکؤنن، شادي کؤنن ؤ دسکلا زئنن ؤ شيريني خؤنن ؤ کسنˇ ديمه خؤشأدئنن.
۹	محمد بشرا شاعر و پژوهشگر گیلانی سال 1316 رشت سرخبنده مین به دونیا بومو. بعد فیگیفتن دیپلم آموزش و پرورش مین استخدام ببسته. محمد بشرا علاوه بر شعر و ترانه سرایی، مردم شناسی، نمایشنامه نویسی، روزنامه نگاری و بازیگری فعالیت دیشتی.
۱۰	ریواس بومی آسیا شینه و به احتمال زیاد سیبری و یا هیمالیا کوهان شین ایسه . قرن شانزدهم اروپا مین کشت بستی. و بینیویشتان نیشان دهه که قبل میلاد مسیح چین مین به عونوان گیاه دارویی ایستفاده بستی.
۱۱	ساسان سؤنامي. مي عکسˇ آهنگˇ کاور.
۱۲	لرستان ایته جه ایران اوستانان ایسه اونه مرکز خرم آباد و بروجرد هم اونه ایته جه مهم شهران ایسه.

۲۰۱۵ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۱۵

ما	تاتايي
۱	یولیسیس گرانت
۲	مأمد امینی لاهیجی
۳	زكريا تيلور
۴	نسایی کارؤلینا
۵	انار
۶	رشته خشکار
۷	مهدی هاشمی
۸	کرنئی
۹	انزلی موج شکن، موج شكنان زير نظر دو نفر روسی مهندس به ایسمان علی اف و پلاناتوف چاگوده ببوسته و ا بنای عظيما تيرای چوبی رو كه در دريا كف به رديف بکوبستده، چاگوده ببوسته.
۱۰	آستارا، دربارهٔ نام ا شهر گیدی که در آغاز هم آسته‌رو بو چون کاروانان و مسافران زمانی‌ که به ا منطقیه موردابی ساحلی فارسدی ناچار بود اهسته تر حرکت بوکونید. همان نام آسته‌رو یا هَسته‌رو تالشی به مرور تبدیل به آستارا ببوسته. در عنبران محله مردوم هنوزم به ا شهر اوستورو گیدی.
۱۱	روح انگیز ماسال مین به دونیا بامو، کوچیکی جا تالشی آواز بیشنوسته و اونه باموته (باموخته). روح انگیز "تالش آواز بانو" نام بیگیته.
۱۲	آخرای بهمن سالˇ 1287 خورشیدی، "گیلان کمیتیه مشروطه چیان"، تصمیم بیگیته ایتا راهپیمایی طولانی مودت را تاوده "تئران" فتح گودنˇ واسی. ا تصمیم تارئخ 22 تیرˇ 1288 خورشیدی ایتفاق دکفه و تئرانا گیرده و "ممد علیشاه" به "روسیه" فرار کونه. روزˇ شانزدیه محرم 1327 ه.ق گيلانˇ مشروطه چیان به فرماندهیˇ "سردار محيی" و "حسين خان کسمايی" به "رشت مديريه باغ" حمله کونده و "آقابالاخان سردار افخم" حاکمˇ گيلانا کوشده و تمام گیلانا به کونترل خودشان در آرده.

۲۰۱۴ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۱۴

ما	تاتايي
۱	-
۲	-
۳	-
۴	-
۵	-
۶	-
۷	-
۸	-
۹	-
۱۰	-
۱۱	سیروس قایقران
۱۲	فومن

۲۰۱۳ دؤجئه تاتايي‌ئن

۲۰۱۳

ما	تاتايي
۱	-
۲	-
۳	-
۴	-
۵	-
۶	کورقوقو، لاجؤن، سرچشمه دیهاتˇ جنوب، شؤپرچالˇ غارˇ دورˇور.
۷	وئلنی
۸	منوچهر ستوده
۹	لافندبازی
۱۰	ایماگاوا یوشیموتو
۱۱	انزلی موزه نظامی
۱۲	اکبر رادی