کاسپي درىا

کاسپین ٚ دؤر-أ کۊده سامانان

کاسپي درىا هوايي تاتايي

ايته نقاشي کي شۊرشي قزاقان ؤ دۊزدٚ دریايي استنکا رازينه لۊتکا مئن نشان دهه کي کاسپي درىا مئن جنگ ٚ وأسي شؤن درده. (واسيلي سۊريکؤف، ۱۹۰۶)

کاسپي درىا ىا کاسپي‌ئن ٚ درىا (اينگيليسي زوؤن ٚ جي: Caspian Sea) ایته درىاچه ايسه کي اۊن ٚ جه پيله‌تر، زيمي سر دينه ؤ هأن ٚ وأسي، اۊن-أ درىا دۊخانده. أ درىا پيلئکي ۳۷۱۰۰۰ کيلۊمتر مۊربع ايسه. أ درىاچه، هۊتؤ کي أن ٚ نام ٚ جه معلۊمه، باخي درىا ؤ اۊقىانۊسان-أ را نأره ؤ کلسيا جه رۊسيه ؤ نسا جه، ايران-أ فأرسه. أ درىا نسا ور، ایته مۊتمدن ٚ قؤم زيوش گۊدي، کاسپيئن نامي کي گيلکان ٚ مارقؤم محسۊب به.

أ درىا جولف جيگا، ۱۰۲۵ متر جولفی دأنه. اي درىاچهٰ درىا دخانن چؤن وختي کي رۊمي‌ئن فأرسه بؤن اي درىاچه لب ؤ اۊن ٚ آو-ه واچيشتن، بيدئن کي اين ٚ اؤ شۊر ايسه.

درىا نام

فردؤسي شاهنامه مئن هرجا کي أ درىا نام بأمؤ اۊنˇ نام (دریای گیلان) ذکر بۊبؤسته ؤ أن نشان دهه کي دوارسته‌أنه مئن أ درىا نام گیلان بۊ و أ لقب أمرأ دۊخانده بؤستي.

درىا نام دۊنىا سامانانˇ مئن

أ درىا نام ويشتر کشورانˇ مئن هۊ کاسپي درىا (caspian sea) ایسه ؤ ايرانˇ مئن اۊنˇ نام خزر ثبت بۊبؤسته کي گۊتن أ نام، أ درىا ره دۊرۊس نيه ؤ اۊنˇ أصلي نام کاسپي درىا ايسه، چؤن أ درىا قديمي ؤ أصلي ساکنان، کاسپیان بؤن. خزران ایته وحشي ؤ مۊهاجر قؤم ؤ ايته جه تۊرکانˇ طاىفه‌ئان بؤن کي چينˇ کلسيا ؤ مغۊلستانˇ بيابانˇ جه، کاسپي درىا ور ؤ قفقازˇ کلسيا-یه کۊچمال بۊگۊده بؤن ؤ هميشک ايرانئن ؤ گيلانئنˇ أمرأ دۊشمن بؤن. آخرپسي ني رۊسان اۊشان-أ قلمرؤ-یه فترکستد ؤ ويران-ه گۊدد ؤ اۊشان قؤم ني مؤنقرض-أ بؤسته.

آفريكانسˇ زوانˇ مئن "كاسپيس"، عربي سامانانˇ مئن ىا عربي زوانˇ مئن بحر قزوين (قزوين، کاسپينˇ عربي بۊبؤسته‌ ايسه)، كاتالانˇ زوانˇ مئن "كاسپيا"، دانماركي زوان "كاسپيسكه"، آلماني "كاسپيشز"، اينگيليسيˇ مئن "كاسپين"، اسپرانتؤ مئن "كاسپيو"، ايسپانيايی "كاسپيو"، اِستي زوان "كاسپيا"، فرانسوي "كاسپين"، پنجابي "كسپيئن"، پرتقالي "كاسپيو"، روماني "كاسپيكا"، قزاقي "كاسپين"، سومالي"كاسپين/قزوين"، اؤردۊ "بحيره قزوين"، رۊسي "كاسپين"، کۊردي "درياي قزوين"، گيلکي "كاسپي درىا"، مازندراني "دريای مازندران"، آذرباىجانˇ جؤمۊری "خزر"، تركيه "خزر"، ايران "خزر". [۲]

جۊغرافی

کاسپين، ايران (گيلان، مازندران ؤ گلستانˇ اۊستانان)، روسيه، آذرباىجانˇ جؤمۊري، ترکمنستان ؤ قزاقستانˇ مئن دؤراگوده نهأ.

شۊري

اۊ جيگايي کي تازه اؤ اۊ درىاچه دۊرۊن أىه، درىاچه اؤ کمتر شۊره تا باخي جيگایان. مثلا کاسپيئنˇ کلسيا واوينؤنˇ مئن، اؤ تازه‌تر ايسه ؤ کمتر شۊره. امّا ايرانˇ نزديکي، شۊري پۊره ؤ اؤِ تازگي کم.

کاسپي درىا بندري ؤ مۊهم شأران

• آستارا (جمهوری آذربایجان)
• آستارا، ايران
• آستاراخان، روسيه
• أنزلي، ايران
• باکو، آذربايجان
• تورکمنباشی، تورکمنستان
• بابلسر، ايران
• چالوس، ايران
• سخت‌سر، ايران
• لنگؤرۊد، ایران
• رۊدسر، ایران
• رشت، ايران
• فريدونكنار، ايران
• لنکران، آذربايجان
• نوشهر، ايران

ميان‌پوشته‌أن (جزيره‌أن)

• آشوراده
• بولا
• قرأسو

دئبار

تخمين بزه بۊبؤ کي کاسپي دريا، ۳۰ ميليون سال عومر بۊگۊده دأنه ؤ ۵.۵ ميليون سال پيش، اي درىا خۊشکي-أ دؤراکۊده ؤ بۊبؤسته درىاچه.

هۊتؤ غار (بهشهرˇ نزديکی) مئن کشفياتی به دس بومؤ کي نشان دهه کي أن درىا دؤر ؤ بر، ۷۵۰۰۰ سال پيش آدم زيوش گودي.[۳]

أشأنم بیدينيد

• باکو
• آراله گر
• ايران
• گيلان
• مازندران

جیرنویس

• Names of Caspian Sea
• درىا نام دۊنىا سامانانˇ مئن [https://web.archive.org/web/20181008115712/http://parssea.org/?p=2106]