گيلک

گیلکؤنˇ زنانه لیواس

گیلکؤنˇ مردانه لیواس

گیلکان کاسپی دریا نسا (جنوب) طرف زیندگی کونیدی. گیلکانˇ جاجیگه، جه غرب تا تالشؤنˇ سامؤنه و جه شرق تا چالوس ؤ سه ته اؤستانˇ گیلان و مازندران و قزوینˇ دورون ایسأید.

گیلکؤنˇ زوان گیلکی ایسسه. قدیمˇ زمت، سه جرگه بؤن: گالش ؤ کلایی ؤ گيله‌مرد.

شکی نیه کی گیل، یکته قؤمˇ نؤم بو. یونانی کتابؤنˇ مئن ایشؤنه گلای دخؤندن. أگه گونیم گیل یاگیلک که ای کاف، نسبتˇ کافه نأ تصغیرˇ شی. اونچه کی مسلم ایسه اینه کی گیل یا گئل یا گئلای یکته قؤمˇ نؤمه کی کاسپی دریا کلسیا (جونوب) چافˇ مئن نیشتن ؤ هنوز ایشؤنˇ نؤم ای مردومˇ سر بمؤنسه. وختی گونیم گیلان، ای «ان» جیگه پسونده. یعنی اؤره کی گیلؤن زیندگی گودن.

اما دومی [دیلم] کی ویشتر اشتبا واگویه بنه ؤ أگه بشین محلی مردومه بپورسین اونˇ دوروسه گونن: دیلمؤن (dilemon). مو هرگز نشتؤسم هی‌کس بگؤ دئیلمان deylaman. دیل dil یکته کلمهٰ کی معنایˇ مشخص دأنه ؤ اؤرهٰ گونن کی مرز بوده ؤ دَوَسته ببون گؤ ؤ گوسند دأشتن ئبه ؤ «ام» بولندی پسونده، هوجور کی کؤتام ؤ ایلامˇ مئن دأنیم ؤ پهلوی زوانˇ مئن هرچئه بخأن بولند ذکر بکونن ای پسونده چربؤنئنن اونه. پس دیلم بنه گؤ ؤ گوسندˇ دأشتنˇ بولندˇ جیگه.

گیلکؤنˇ بیدوق

گیل، مازندرانˇ گیلکی زوانˇ مئن نی دره ؤ مازندرانی زوان، پور شواهدˇ وأسی، سانسکریتˇ همره ارتباطˇ مستقیم دأنه.

مازندران گیلکؤن

مازیار (کی مازندرؤنی بو ؤ ۲۱۸ تا ۲۲۵ ه.ق حوکومت گود) خو نامه‌ٰنˇ مئن به عباسی خلیفه، خوشه گیلˇ گیلان دخؤنه ؤ خلیفه نی اینه جیلˇ جیلان (گیلؤنˇ گیل؛ فارسی: گیل گیلها) دخؤند. ای اول سندی ایسه کی یک نفر خودش ؤ خو مردومه گیل دخؤند. هنوزم مازندرانˇ غربˇ کوهؤنˇ مئن، گالشؤن، جیرا (جؤلگه) دخؤنن: گیلؤن.

فردؤسی، خو شاهنامه مئن، اؤره کی منوچهر، سلم ؤ تورˇ جی انتقام بکشه، نویسنه:

سپه را ز دریا به هامون کشید ز چین دژ سوی آفریدون کشید

چو آمد به نزدیک تمیشه باز نیا را به دیدار او بد نیاز

ز دریای گیلان چو ابر سیاه دُمادُم به ساری رسید آن سپاه

بازین کی فریدون مازندرانˇ مردومˇ همره شنه منوچهرˇ استقبال:

به زرین ستام و به زرین کمر به سیمین رکاب و به زرین سپر

ابا گنج و پیلان و با خواسته پذیره شدن را بیاراسته

همه گیل مردان چو شیر یله ابا طوق زرین و مشکین کله.

شاهنامه مئنم، فردؤسی مازندرانˇ مردومه گیل دخؤنه.

نظامی گنجوی نی مازندرانی‌ئنه گیل دؤنس؛ خو اسکندرنامه مئن وختی گه اسکندر، ایران ؤ رومˇ سپاهˇ همره شنه اوروسؤن (روسؤن)ˇ جنگ، اینˇ پهلوانؤنه نؤم بئنه:

زریوند گیلی ز مازندران نیال یل از کشور خاوران

زریوند نی رجز خؤندن و فأزمه گودنˇ زمت گونه:

زریوند مازندرانی منم که بازی بود جنگ اهریمنم

زریوند چن نفره کوشنه تا بیلاخره بکوشتن شنه ؤ اسکندر ناراحت بنه:

جهاندار از آن کار شد تنگدل که سالار گیلی درآمد به گل

ناصرالدین شا نی خو مازندرانˇ سفرنامه مئن، تبعیدی کوردؤنه ایل دخؤنه ؤ کلاردشتˇ محلی‌ئنه گیل. ایتؤ نظر هنه کی مازندران نی، دیلمˇ مورسؤن، جیگه نؤم (اسم مکان) ببون ؤ ربطی به قومیت ؤ زوان ندأره. ای سربسؤن همه اینه نشؤن دئنن کی کاسپی دریا کلسیا چافˇ مردوم (تالشؤنˇ جی تا گیلانˇ گیلکؤن تا مازندرانˇ گیلکؤن تا حتا گلستانˇ گیلکزوانؤن) یکته ریشه و بنه جی ایسن ؤ هرته خو جیگه ؤ سامؤنˇ نؤمه خو سر بنأ اما همه‌ته گیلکی گب زئنن ؤ ایشؤنˇ زوان گیلکی یا گئلئکی ایسه. پس ای دوروس نیه کی گیلانی‌ئن، گیلکی ؤ گیلک بؤنه خوشؤنˇ انحصارˇ مئن بدؤنن.