ورگ
- ديگري کاربۊردؤنˇ ويسين ورگ (ايبهام زۊدايي) بينين.
ورگ (/vərg/) ىا گۊرگ (اينگيليسي: Wolf ىا Gray Wolf، فارسي: گرگ) کي اۊنه خاکي ورگ ني دخؤنن، ىک‌جۊر سک‌سؤن ايسه کي کلسيا آمريکا ؤ اۊراسيا و شرقي و غربي آفريقا مئنˇ دۊرˇشرؤن ؤ بيىابانانˇ مئن دٚره. أجانور خو گود (فاميل) جا پيلترين ایسه، کلؤن ۴۳ تا ۴۵ کيلۊگرم ؤ ملي‌ئن ۳۶ تا ۳۸ کيلۊگرم.
ورگ، سکه مانه و اونˇ رنگ خاکستری، زرد یا قهوه‌ای (سیا مو همره قاطی) ایسه. تسکه یا جۊفت زندگی کۊنه و گاگلف بده ببؤ کی ایتأ گۊده یا ايتأ گلله أمرأ زندگی دره.
روزˇ مئن شکار کۊنه و مخصوصن سواینˇسر گوسندانˇ گللهٰ فترکأنه. ورگ، پۊر خطرناکه و اگه خئلی ویشتا ببه، آدمأ نی فترکأنه.
ورگ، بکته دارانه بود یا لوکؤن (سولاخان)ˇ مئن زندگی کؤنه.
دله
بۊن‌شناسی[دچينواچين]
ورگ، سۊئدي زوانهٚ مئنم دره و دئبارهٚ سۊئدي زوان وأرگهئر (vargher)ˇ جا فگيته ببؤ ؤ اۊنم دئباره نؤرسه زوانˇ ورگر (vargr)ˇ جی بؤمؤ ؤ اۊنم پيشاژرمني زوانˇ وأرگأز (wargaz)ˇ جا فگيته ببؤ ؤ اۊنم پيشاهندؤاۊرۊپاىي زوانˇ وئرگ (werg)ˇ جا هأنه. ايسلندي زوانˇ مئن نی ورگه vargur گده. دانمارکي ؤ اينگيليسي ؤ باخي اۊرۊپاىي زوانان مئن ني ورگ رامته' شأنه ىاتن. ورگ، گؤرگان و هيرکاني نامان مئن ني دره.
باخي فرهنگؤنˇ مئن[دچينواچين]
اسکانديناوي اؤسطۊره'نˇ مئن، ورگ (vargr ىا warg ىا varg) هۊ فئنرير ؤ اينˇ ريکه'نه (اسکؤل ؤ هاتي) اشاره کؤنه کي ورگ (گۊرگ) ایسن.
ورگ-مرد[دچينواچين]
ورگ‌مردؤن یا اوجور کی اینگیلیسی مئن گونن: Werwolves یا lycanthropes، اساطیری آدمؤنن کی تینن ورگؤنˇ مورسؤن ببن یا هوتؤ کی آدمˇ سرمچهٰ دأنن، ورگؤنˇ کردˇکرداره بدأرن. وختی ایتؤ بنن که یکته ده ورگ‌مرد ایشؤنه گاز بیته بی یا وختی گه یک نفر آدمه نفرین بوده بی. ای ورگه وأبؤن‌م وختی تفاق دککئنه کی مانگˇتؤ (مهتاب) کاملأ بؤ بی. ورگ-مردؤن، آدمؤن و ورگؤنأ جی ویشتر زور و حس (پنج‌گانه احساسات) دأنن. چون هم ورگن و همأ‌نی آدم.
ورگ-مرد، در اصل یکته اوروپپایی شخصیت ایسسه. امما ده الؤن هممه‌ته مللتؤنˇ محللی ادبیات و اوشؤˇ نقلؤنˇ مئن ورگ-مرد دره.
ورگ-مرد تا امی زمات بمأ دأنه. مؤدرنˇ زماتˇ مئن، ورگ-مردؤن، فیلمؤن و کتابؤن و تلویزیونی برنامه‌ٰنˇ مئن درن کی معمولن یکته ترسناک شخصیت ایسسن.
واژه بون (Etymology)[دچينواچين]
ورگ-مرد، یکته اینگیلیسی واژه جی وارگدؤن ببؤ که اونم ایسسه: Werwolf. وروؤلف، یکته قدیمی اینگیلیسی واژه ایسسه که دوتته واوین دأنه: وئر (wer یا were) بانی وولف (wulf).
وئر، مردأکˇ معنی‌یه دئنه. (مرد: کلˇ آدم.) ای واژه چن‌ته آلمانی زوانؤنˇ کلمه‌ٰنˇ همره هم‌ریشه ایسسه: گؤتیک: وئیر (wair). پور قدیمˇ آلمانی: وئر (wer). قدیمˇ اسکاندیناوی زوان: وئرر (verr). هیتؤ، چندته هند و اوروپپایی زوانˇ مئنأ نی دره: سانسکیریت: ویرا (vira). لاتین: ویر (vir). ایرلندی: فیر (fear). لیتوانی زوان: وایراس (vyras). که ایشؤن هممه یکته معنی دأنن.
وولف (wulf) یا اوجور گه الؤن اینگیلیسی مئن گونن، وؤلف (wolf)، یعنی ورگ و گاگلفأ نی در کلل جانوره معنی دئنه.
ورگه أوستاىي مئن وئهرکا (vehrka) ؤ هأخامنشي مئن varka ؤ vrka ؤ دئباري سکاىي مئن varka ؤ پألوي زوانˇ مئن vurk ؤ gurg ؤ خارزمني مئن wryk ؤ سؤغدي مئن wyrk واگۊىه بنابۊ. اي کلمه سۊراني کۊردي مئن ني verk واگۊىه بنه.
یک نظری‌م گونه کی وئروؤلف بنه و ریشه ایتؤره کی: ورگ (warg) و بازون وِرگ (werg) و وئرؤ (wero) ، ورگرˇ همره هم‌بنه و هم‌ریشه ایسسن و ورگر یکته قدیمˇ اسکاندیناوی واژهٰ گه اینˇ معنی بنه: سرکش و رند و قانون‌شکن و یاغی؛ ورگˇ موسؤن.[۱]
خاکستری ورگ[دچينواچين]
خاکستری ورگ، یکته باهوش و اجتمایی جانوره و ۲۰تایی جرگه‌ٰنˇ مئن زندگی کؤنه و هر جرگه مئن یکته طبقاتی جامعه، خوروم تنظیم ببؤره و یکته کل و یکته مادده اوشؤنه رهبری کؤنن.
کاسپینی ورگ[دچينواچين]
کاسپینی ورگ یا کاسپینˇ دریا ورگ کی گاگلف اونه قفقازی ورگم دخؤنن، یک جور ورگه کی اینˇ نسل منقرضأ بؤ دره. کاسپینˇ دریا ورگ، خاکستری ورگؤنˇ رجˇ جی ایسسه و یک دفأ یکته منطقه مئن بده ببؤ گه کاسپینˇ دریا و سیا دریا مئن هننأ. هسا امما ای جانور کمیابه و ...
