ورگ
- ديگري کاربۊردؤنˇ ويسين ورگ (ايبهام زۊدايي) بينين.
ورگ (/vərg/) (اينگيليسي: wolf ىا gray wolf، فارسي: گرگ) کي اۊن-ه خاکي ورگ ني دخؤنن، ىک‌جۊر سک‌سؤن ايسه کي کلسيايي آمريکا ؤ اؤراسيا و خۊرتاوي ؤ خۊرخۊسي آفريقا مئن ٚ دۊر ٚ شرؤن ؤ بيىابانان ٚ مئن دره. أ جانور خۊ گۊد (فاميل) مئن پيله‌ترين ایسه، کلؤن ۴۳ تا ۴۵ کيلۊگرم ؤ ملي‌ئن ۳۶ تا ۳۸ کيلۊگرم.
ورگ، سک-ه مأنه و اۊن ٚ رنگ خاکستري، زرد یا قهوه‌اي (سیا مۊ أمرأ قاطي) ایسه. تسکه یا جۊفت زندگي کۊنه ؤ گاگلف بيده ببؤ کي ایته گۊده یا ايته گلله أمرأ زندگي دره.
رۊز ٚ مئن شيکار کۊنه ؤ مخصۊصن سواین ٚ سر گۊسۊندان ٚ گللهٰ فترکأنه. ورگ، پۊر خطرناکه ؤ اگه خئلي ويشتا ببه، آدم-أ ني فترکأنه.
ورگ، بکته دارانه بؤن یا لۊکؤن ٚ مئن زندگي کؤنه.
بۊن‌شناسی
[دچينواچين]ورگ، سۊئدي زوان ٚ مئن ني دره و دئبارهٚ سۊئدي زوان وأرگهئر (vargher) ٚ جا فگيته ببؤ ؤ اۊنم دئباره نؤرسه زوان ٚ ورگر (vargr) ٚ جي بؤمؤ ؤ اۊنم پيشاژرمني زوان ٚ وأرگأز (wargaz) ٚ جا فگيته ببؤ ؤ اۊنم پيشاهندؤاۊرۊپاىي زوان ٚ وئرگ (werg) ٚ جا هأنه. ايسلندي زوان ٚ مئن ني ورگ-ه vargur گده. دانمارکي ؤ اينگيليسي ؤ باخي اۊرۊپاىي زوانان ٚ مئن ني ورگ رامته-یه شأنه ىاتن. ورگ، گؤرگان ؤ هيرکاني نامان ٚ مئن ني دره.
باخي فرهنگؤن ٚ مئن
[دچينواچين]اسکانديناوي اؤسطۊره‌ئن ٚ مئن، ورگ (vargr ىا warg ىا varg) هۊ فئنرير ؤ اين ٚ ريکه‌ئنه (اسکؤل ؤ هاتي) اشاره کؤنه کي ورگ ایسن.
ورگ-مرد
[دچينواچين]ورگ‌مردؤن یا اوجور کي اینگیلیسی مئن گؤنن: Werwolves یا lycanthropes، أساطیري آدمؤنن کي تینن ورگؤن ٚ مورسؤن ببن یا هوتؤ کي آدم ٚ سرمچهٰ دأنن، ورگؤن ٚ کرد ٚ کاره بدأرن. وختي ایتؤ بنن کي یکته دئه ورگ‌مرد ایشؤنه گاز بیته بي یا وختي گه یک نفر آدم-ه نفرین بؤده بي. اي ورگ-ه وأبؤن ني وختي تفاق دککئنه کي مانگتؤ کاملأ بؤ بي. ورگ-مردؤن، آدمؤن ؤ ورگؤنأ جي ویشتر زۊر ؤ حس (پنج‌گانه احساسات) دأنن. چؤن هم ورگن ؤ همأ‌نی آدم.
ورگ-مرد، در اصل یکته اوروپپایی شخصیت ایسسه. أمما دئه ألؤن هممه‌ته مللتؤن ٚ محللي أدبیات ؤ اۊشؤن نقلؤن ٚ مئن ورگ-مرد دره.
ورگ-مرد تا أمي زمات بمأ دأنه. مؤدرن ٚ زمات ٚ مئن، ورگ-مردؤن، فیلمؤن ؤ کتابؤن ؤ تلويزيؤني برنامه‌ٰئن ٚ مئن درن کي معمۊلن یکته ترسناک ٚ شخصیت ایسسن.
واجه بؤن
[دچينواچين]ورگ-مرد، یکته اینگیلیسی واجه جي وارگدؤن ببؤ کي اۊنم ایسسه: Werwolf. وروؤلف، یکته قدیمی اینگیلیسی واجه ایسسه کي دۊتته واوین دأنه: وئر (wer یا were) بأزين وولف (wulf).
وئر، مردأک ٚ معني‌یه دئنه (مرد: کل ٚ آدم). ای واجه چن‌ته آلمانی زوانؤن ٚ کلمه‌ٰن ٚ همره هم‌ریشه ایسسه: گؤتیک: وئیر (wair). پور قدیمˇ آلمانی: وئر (wer). قدیمˇ اسکاندیناوی زوان: وئرر (verr). هیتؤ، چندته هند و اوروپپایی زوان ٚ مئن ني دره: سانسکیریت: ویرا (vira). لاتین: ویر (vir). ایرلندی: فیر (fear). لیتوانی زوان: وایراس (vyras). کي ایشؤن هممه یکته معني دأنن.
وولف (wulf) یا اۊجۊر گه ألؤن اینگیلیسی مئن گونن، وؤلف (wolf)، یعني ورگ ؤ گاگلفأ ني کل ٚ جانور ٚ معني-أ دئنه.
ورگه أوستاىي مئن وئهرکا (vehrka) ؤ هأخامنشي مئن varka ؤ vrka ؤ دئباري سکاىي مئن varka ؤ پألوي زوان ٚ مئن vurk ؤ gurg ؤ خارزمني مئن wryk ؤ سؤغدي مئن wyrk واگۊىه بنابۊ. اي کلمه سۊراني کۊردي مئن ني verk واگۊىه بنه.
یک نظريه ني گؤنه کي وئروؤلف بؤنه ؤ ریشه ایتؤره کي: ورگ (warg) ؤ بازۊن وِرگ (werg) ؤ وئرؤ (wero) ، ورگر ٚ همره هم‌بؤنه ؤ هم‌ریشه ایسسن ؤ ورگر یکته قدیمˇ اسکاندیناوی واجهٰ گه این ٚ معني بؤنه: سرکش ؤ رند ؤ قانۊنشيکن ؤ یاغي؛ ورگ ٚ مۊسؤن.[۱]
خاکستري ورگ
[دچينواچين]
خاکستري ورگ، یکته باهۊش ؤ ايجتمایی جانوره ؤ ۲۰تایی جرگه‌ئن ٚ مئن زندگي کؤنه ؤ هر جرگه مئن یکته طبقاتي جامعه، خوروم تنظیم ببؤره ؤ یکته کل ؤ یکته مل اۊشؤن-ه رهبري کؤنن.
کاسپي ورگ
[دچينواچين]کاسپي ورگ یا کاسپینˇ دریا ورگ کي گاگلف اۊن-ه قفقازی ورگم دخؤنن، یک جۊر ورگه کي این ٚ نسل منقرض-أ بؤ دره. کاسپي ورگ، خاکستري ورگؤن ٚ رج ٚ جي ایسسه ؤ یک دفأ یکته منطقه مئن بده ببؤ گه کاسپینˇ دریا ؤ سیا دریا مئن هننأ. هسا أمما اي جانور پۊر کمیابه.