زياري‌ئن

Wikipedia جي
(مسير عوضاؤدن زياری‌ئن أجي)
زياري‌ئن ٚ قلمرؤ نخشه، مرداويج ٚ زمات ٚ مئن
گۊنبدکاوۊس، زياري‌ئن ٚ پایتخت

زياري‌ئن ايته گيلاني درزا ؤ خاندان بؤن کي کاسپي دریا نسا مئن ويشتر جه ۱۵۰ سال حۊکۊمت بۊگۊدئد. زياري‌ئن داخل ٚ منطقه شين بۊد. أ سلسله، ٩۳۱ تا ١٠٩٠ ميلادي (۵۰۵ تا ۶۶۴ ديلمي) قۊدرت ٚ سر ايسابۊ. زياري‌ئن مۊختلف دؤره‌ئن مئن چار ته پایتخت دأشتيد کي اصفهان، ری، گۊرگان ؤ آمؤل-أ شامل بؤستي. زياري شاهؤن، فرهنگ ؤ أدبيات ؤ دانش ٚ پيشرفت ٚ وأسي پۊر کۊنۊش بؤدن ؤ حتی زياري‌ئن ٚ جي، دۊ نفر کيتاب بينيويشته درن: کاوۊس زياري ؤ کيکاوۊس زياري. قابۊس نامه، هي کيکاوۊس بن اسکندر ٚ شي ايسه.

پیشگۊفتار[دچينواچين]

جه قدیم زمأت گیلانیان ، آزاتی و اختیار أمره خوشانه زیوش گودید. گیلانˇ جوغرافیا سه خاله بو کی اوشانه نام گیلان ، دیلمان و طالشان دوخاده بوستی. اسلامˇ ورود پسی ، اؤ زمات کی ساسانیانˇ سلسله فوگوردست و موسلمانان بتأنستید تا خراسانˇ صارای فوسینید. موسلمانان چند دفعأ حق و سأی بوگودید کی کاسپي درىا صارای فوسینید. اما اوشان هر دفعأ دشکن خوردید و ناموفق بید. فقط موعاویه زمأت مئن ، موسلمانان بتأنستی گورگان فتح بوکونید. جه سال ٤٣٦ دیلمی (٨٦٤ میلادی) کی علویان ، مازندران مئن علیه طاهریان و خلیفه عباسی شورش بوگودید و بتأنستید طبرستان و گورگان مئن ایته حکومت مستقل باورید و هردفعأ کی نیاز دأشتید جه گیل و دیلمˇ برزنگی مرداکان ایستفاده گودید. حسن بن قاسم (داعی صغیر) زمأت کی سامانیان أمره بجنگسته ، ایبار ده جه گیل و دیلمانˇ یاور ایستفاده بوگوده و بتأنسته سامانیانˇ مایه دار دشکن بده. مرداویج بن زیار بن وردانشاه کی زیارئنˇ اولین امیر بوبوسته ، ابتدا داعی صغیرˇ مایه دار مئن بو و ماکان بن کاکی خدمت گودی. ماکان ، داعی صغیرˇ پیله سردار بو کی بتأنسته شهران ری ، زنجان و همدان فوسینه. داعی تا هسا بتأنسته بو کی خو مخالفان و دشمنان دشکن بده و اونه قوت و زور هر روج ویشترا به. اما علویان مئن اختلاف و ناسازگاری نها بو و سامانیان متوجه بوبوسته بید و هأ موضوع جه ایستفاده بوگودید. اوشان اسفار بن شیرویه به خدمت بیگیفتید. اسفار ایتا جه داعی صغیرˇ سردار و ماکانˇ مایه دار مئن بو. اما اسفار و ماکان مئن اختلاف بوجود بومو و ماکان تصمیم بیگیفته اونه خو مایه دار جه دیمه بنا. هنه وأستی اسفار ، ماکان و داعی أمره دشمن بوبو و سامانیان ورجا بوشو و باخی داعی مخالفانه خو ورجا دوخاده و اوشانه جه بخواسته کی اونه یاور ببید. مرداویج زیاری ایتا جه گیل و دیلم پیله کسان بو کی به اسفار ملحق بوبوسته. سال ٥٠٢ دیلمی (٩٢٨ میلادی) ، اسفار ، سامانیان یاور أمره به گرگان و مازندران فوتورکسته و بتانسته علویان دشکن بدأ و داعی صغیر أ جنگ مئن کوشته بوبو. داعی موردنˇ پسی ، علویانˇ قودرت فوگوردسته و اسفار اوشانه قلمرو و قودرت جیگیفته و بنام سامانیان حکومت بوگوده.

زياري أميران ٚ نام[دچينواچين]

  1. مرداويج زياري، ۳۱۹ تا ۳۲۳ ه‍ ق
  2. وؤشۊمگير، ۳۲۳ تا ۳۵۷
  3. بهستۊن زياري، ۳۵۷ تا ۳۶۶
  4. کاوۊس زياري، ۳۶۶ تا ۴۰۳
  5. منۊچهر زياري، ۴۰۳ تا ۴۲۱
  6. أنۊشيروان زياري، ۴۲۱ تا ۴۳۵
  7. کیکاوۊس زياري، ۴۴۱ تا ۴۸۳
  8. گيلانشا زياري، ۴۸۳ تا ۴۸۶

سربس[دچينواچين]

  • ابن اسفندیار بهاءالدین محمد بن حسن. تاریخ تبرستان. تصحیح عباس اقبال. خاور. تهران١٣٢٠
  • اشپولر برتولد. تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. واگردان جواد فلاتوری. اننشارات علمی و فرهنگی. ١٣٧٧
  • طبری محمد بن جریر. تاریخ طبری. واگردان ابوالقاسم پاینده.اساطیر. ١٣٦٩
  • کسروی احمد. شهریاران گمنام. انتشارات نگاه. تهران ١٣٨٥
  • مرعشی سیدظهیرالدین. تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به اهتمام برنهارد دارن. گستره. تهران ١٣٦٣
  • Madelung, W .Chapter 6. "The Minor Dynasties of Northern Iran". [in 7th-11th Century Iran]pp 198-249, from Cambridge History of Iran 4.Cambridge University Press. London 1975