Wikipedia:دؤجئه وانويس/۲۰۲۲/۰۶
عطارؤد (نماد: .svg){kind=small}
) ايته جه خۊري منظۊمه سیاره‌ئن ايسه. أ سیاره کمترين فاصله-یأ خۊر ٚ أمرأ دأره. عطارؤد حۊدۊد ۴۸ کيلۊمتر بر ثانیه سۊرعت أمرأ هر ۸۷,۹۷ رۊج اي وار خۊر دؤر گرده ؤ تۊندترين سیاره، خۊري منظۊمه سیاره‌ئن ٚ مئن ايسه، هأن وأسي فارسي مئن اۊن-أ تير دۊخانئده. باستاني رۊم ٚ مئن مِرکۊري اۊن ٚ نام بۊ کي خۊدایان ٚ پیک ٚ معني-أ دهه ؤ باستاني یۊنان ٚ مئن ني هِرمِس (Ἑρμῆς)، کي سۊرعت ٚ خۊدا ايسه نام دأشتي.
عطارؤد ايته جه چارته سنگي سیاره‌ئن ايسه ؤ خۊري منطۊمه کۊچي‌ترين ؤ دۊرۊني‌ترين سیاره ايسه ؤ رۊجا مأنستن، زيمي ؤ خۊر ٚ گردسن ٚ مدار ٚ دۊرۊن نهأ. عطارؤد قمر نأره ؤ اۊ بخش عطارؤد ٚ جه کي خۊر ٚ مقابل قرار گيره پۊر داغ ؤ اۊ ور ني کي پۊشت جه خۊر قرار گيره پۊر سرد ؤ اۊن ٚ دما بيجيره. عطارؤد خۊ انتقالي مدار-أ ۸۷,۹۷ ته رۊج ٚ مئن اي وار دواره. عطارؤد ٚ نزديکي خۊر ٚ جه باعث به کي أ سیاره زيمي جه فقط خۊر ٚ فۊشؤن ٚ پسي اؤفؤق ٚ خۊرخۊس ؤ خۊر ٚ جؤرآمؤن ٚ پسي اؤفؤق ٚ خۊرتاو ٚ مئن شأ اۊن-أ دئن. أ زمات ٚ مئن عطارؤد ايته پۊر سۊ ستاره-یأ مأنه. عطارؤد ٚ دئن رۊجا جه ايبچه سخت‌تر ايسه.
عطارؤد هر دۊ واري کي خۊر ٚ دؤر گرده، سۊ وار خۊ محور ٚ دؤر چرخه ؤ اۊن ٚ وضعي حرکت، انتقالي حرکت ٚ نسبت ۳ به ۲ ايسه ؤ شأ گۊتن کي ايته کامل ٚ رۊج عطارؤد ٚ مئن ۱۷۶ ته زيمي رۊج ٚ أندر طۊل کشه. ولي گرانشي قۊفل کي خۊر ٚ جاذبه أثر ٚ وأسي ايسه، باعث به کي ايته ور جه عطارؤد، خۊر ٚ سمت قۊفل ببه ؤ أن باعث به کي ايته کامل ٚ رۊج عطارؤد ٚ مئن طۊلاني ببه. عطارؤد هر دۊ واري کي خؤر ٚ دؤر گرده اي وار خۊ دؤر چرخه ؤ أگه ايته کس عطارؤد ٚ مئن بئسه هر دۊته عطارؤدي سال ٚ مئن ايته رۊج-أ دينه.
عطارؤد ٚ سطح مانگ-أ مأنه ؤ زيمي شيناسي نظر ٚ جه معلۊم کۊنه أ سیاره پۊر زمات بۊ کي فعال نۊبۊ. با أنکي عطارؤد أتمؤسفر نأره ؤ گرما اۊن ٚ مئن گير دنکفه ولي اۊن ٚ رۊجان ٚ سطحي دما باخي خۊري منظۊمه سیاره‌ئن ٚ جه ويشتره ؤ اۊن ٚ دما ۱۰۰ درجه کلوين (۱۷۳- سانتی‌گراد، ۲۸۰- فارنهایت) جه شو ٚ مئن شرۊع به ؤ تا ۷۰۰ درجه کلوين (۴۲۷ درجه سانتی‌گراد، ۸۰۰ درجه فارنهایت) رۊج ٚ مئن جؤر شه. اۊن ٚ قۊطبي جيگایان دما ني ۱۸۰ درجه کلوين ٚ جير (۹۳- درجه سانتی‌گراد، ۱۳۶ درجه فارنهایت) ايسه.
تا هسأ دۊته فضاپیما اۊسه بۊبؤسته عطارؤد، مارينر ۱۰ ۱۹۷۴ ؤ ۱۹۷۵ سالان ٚ مئن؛ ؤ مسنجر، کي ۲۰۰۴ دۊرۊن اۊسه بۊبؤست ؤ چار سال فضا بئسا ؤ ۴,۰۰۰ وار عطارؤد دؤر بچرخسته ؤ آخرپسي ني ۳۰ آوریل ۲۰۱۵ اۊن ٚ سۊخت تۊمام-أ بؤست ؤ بکفت عطارؤد ٚ مئن. ايته دئه فضاپیما ني بپي کؤلؤمبؤ نام ٚ أمرأ قرار ايسه کي ۲۰۲۵ سال ٚ مئن، عطارؤد ٚ مدار-أ وارد ببه. با أنکي عطارؤد ايته کۊچي سیاره ايسه ولي اۊن ٚ مغناطيسي میدان نسبتا قوي ايسه ؤ اۊن ٚ مغناطيسي میدان ٚ شدت زيمي نسبت، اي‌صدؤم ايسه. أ سیاره جرم ٚ نظر ٚ جه نؤهؤمي سیاره خۊري منظۊمه مئن ايسه....دۊمباله