ميرزا حسين کسماىي
ميرزا حسين کسماىي، نیویشتن‌کس، شائر، روزنامه‌نیویس، مشروطه‌خا و جنگلی، دوم شعبان ۱۲۸۸ هجری قمری رشتˇ مئن به‌دونیا بمأ. رشتˇ مدرسه‌ی جامعˇ مئن ادبیات و عربی زوانه یاد بیته و هو زمت موسیو ژانˇ فرانسوی ورجه فرانسوی زوانه باموته. بازون یک سفر بوشؤ عتبات و دو سال اؤره بئسأ و خو عربی تحصیلاته تکمیلأگوده و بازون چن‌سفر بوشؤ پاریس و مؤسکؤ و پترؤگراد و تفلیس و دو سالی کی اوروپا مئن ایسأ بو، لوورˇ موزه مئن نقاشی باموته و وختی وگرسه به‌گیلان، مشروطیتˇ انقلابˇ مئن شرکت بوده.(نشریه‌ی فروغ (دوره‌ی کامل ۱۳۰۷-۱۳۰۶). هادی میرزانژاد موحد. نشر فرهنگ ایلیا. اوّلی شوماره)
حوسئن میرزایی مؤبارزه‌ٰن
[دچينواچين]حوسئن کسمایی، یکته رؤمانتیک آزادی‌خا و موبارز بو کی هرجا کی آزادی‌خایی رج بو اونˇ دومبال شو.
وختی کی مأمدعلی‌شا ایرانˇ مجلسه فترکنه، کسمایی نی میرزا کوچی خان بانی یک نفرˇ دیگرˇ همره رادکئنن کی بشون تئران، مجلس و آزادی بال‌زئنˇ وأسی امّا را مئنه باخبر بنن کی مجلسه به‌توپ دَوَستن و استبداد وگرسه. میرزا حوسئن کسمایی ای وضعیتˇ مئن خو کلّیه معالجهٰ بهانه کؤنه و شنه روسیه(نشریه‌ی فروغ (دوره‌ی کامل ۱۳۰۷-۱۳۰۶). هادی میرزانژاد موحد. نشر فرهنگ ایلیا. اوّلی شوماره) و وختی هنده مشروطه‌خاهؤن خأنن مشروطهٰ واج‌بأرن، اونأ نی وگردنه گیلان و انقلابی‌ئنˇ همره شنه قزوین و تئرانˇ فتح‌ئبه. بازون اؤره بناکؤنه به روزنامه مئن نیویشتن. وختی وگردنه رشت، چون روسؤن انزلی و رشتˇ مئن قشون پیاده بوده‌بون و مملکتˇ کارؤنˇ مئن دخالت گودن، میرزا حوسئن نی هرروز مسجد جامع مئن سخنرانی گود تا این‌که یک‌روز مشروطه مؤجاهدؤن و روسؤنˇ مئن جنگ دگینه و مؤجاهدؤن چون تفنگ و مهمّات ندأشتن دبازنن و اوشؤنˇ جی چار نفر ناصریه باغˇ مئن اعدام بنن و کسمایی نی گوروزنه و شنه اوروپا تا وختی کی جنگلˇ انقلاب سرأگینه و اون هنده پاریس و تئرانˇ جی هنه کسما و بنه جنگلی. کسما مئن کی او زمت جنگلی‌ئنˇ مرکز بو، هشت شوماره جنگلˇ روزنامهٰ مدیریت کؤنه و بازون کم-کمئی سیاست و مبارزه جی وأکئنه و شنه یک دیمه خوشئبه کشاورزی بکونه و سرأخرأ نی سال ۱۳۳۹ هجری قمری رشتˇ مئن مینه.
کسمایی شئرؤن
[دچينواچين]کسمایی به گیلکی و فارسی شئر دأنه و اینˇ گیلکی شئرؤن او زمتˇ شی‌ئه کی اوّلی جهانی جنگ دونیا مئن دگیته دأنه و اون جنگلی ببؤ و گیلانˇ جؤموری مئن ایسأ. اینˇ شئرؤنˇ مئن تاریخی آدمؤنˇ نؤم بأرده‌ببؤره کی او زمت مقام و جاجیگه و مسئولیت دأشتن. اینˇ شئرؤن ویشتری‌ئن یک موضوع و تفاق و ماجرا همره توشکه‌بخؤرده‌ن چون روزنامه مئن چاپ بنأبؤن و ژورنالیستی بؤن. مثلن او زمت کی جنگلی‌ئناقتدار دأشتن و خوشؤنˇ اداری مؤسسه‌نˇ اداره گودن‌ئبه تصویب بوده‌بون کی کشاورزی محصولاتˇ جی عشریه هگیرن، حوسئن کسمایی ای شئره مونتشرأگوده کی اونˇ توضیح دئنه عشریه پولˇ همره چی کارؤنی شأنه گودن و چنی جنگل‌ئبه مهمّه:
رشتی باز حرف زنه از رویˇ هذیان هوزاره!/ باز هَوَس دأره ببه رعیتˇ ایران، هوزاره!
یا خأیه باز بؤخؤره فریبˇ شئیطانه مگر؟/ باز به‌یاد بامو فیلأ، خابˇ پریشان،هوزاره!
چی کم از دؤلتیمی؟ هیچ مگر از هیچ کم به؟/ من تبر دارم و داس، سی‌دوتا دندان، هوزاره!
أمی پولأ کی دأره؟ حاجی علی احمدˇ کور/ أمی زورأ کی دأره؟ غولˇ بیابان، هوزاره!
أمی عقلأ کی دأره در توی تهران؟ ای نفر/ أمی ریشأ کی دأره؟ روستمˇ دستان، هوزاره!
حاجی عرم و حاجی حزم و حاجی فکرأ کی دأره؟/ حاجی نؤطقأ کی دأره؟ او لالˇ سبحان، هوزاره!
گیدی جنگ تمانابؤ، صافˇ صادقْ رشته بیدین/ أمی دوشمن کندوجه جاهلˇ خلقان، هوزاره!
بوگؤفتیم رنجبریم و هسا گیم برنج بریم/ أمی حؤکم و أمی حاکم، أمی فرمان، هوزاره!
شیمه خون أمی سر و دیم، شیمه مال أمی مایه/ بجˇ شمشیر، بجˇ خنجر، بجˇ چؤگان، هوزاره!
بج أمی سرتیپ و توب، أمی مارشاله آقا!/ بج أمی توپˇ کروپه تویˇ میدان، هوزاره!
ایتا رشت چابکونم یک‌سالˇ دیگر تو بیدین/ دینه‌بی هیچ‌کسˇ جانکه تمّان، هوزاره!
کودتا خایم کودن، کوهأ دوتا خایم کودن/ هرچی گید شمره بیگید جه فحش و بهتان، هوزاره!
کسمایی رؤمانتیک طبع گاگلف اینˇ شئره سیاستˇ جی وأگیت و برد او جیگایی کی ویشتر زندگی و طبیعتˇ خؤجیری آدمه پناه بنه:
بیا بیشیم دریاکنار، مؤجانˇ ور، فورشانˇ سر/ اؤیا کی جنسˇ بشر پیدا نیبه، ماده و نر
کف‌به‌لب، جوش‌زنان، غلت خؤره غرّه کونه/ سبزˇ دریایˇ خزر، مثلˇ ایتا شیرکˇ نر
اؤیا کی جوش و خوروشˇ حرف نأیه به أمی گوش/ غیرˇ یرلیغˇ طبیعت نیدینی به أمی ور
دیلأ چون مشعلˇ افروخته به‌دریا بزنیم/ تاودیم رقص‌کونان کفش جه پا، خود جه سر
بیدینیم دریا دورون بیشتر از صحرا میان/ جنسˇ جاندار، همه گوش به حرفˇ نؤبر
أ پیلˇ دریا دورون نشنوی یک حرفˇ جفنگ/ چشمیدی، گوشیدی، بی‌حرف به‌معانی و صوَر
(...)
یا گاگلف ای دیمه‌نیشینی و طبیعت‌دوستی یاس و نااومیدی همره تویمأبنه:
بیا بیشیم کوهانˇ جؤر، دور جه آدم کئلئکا/ دکونیم گالشˇ جور، کسوتˇ ماتم کئلئکا
بنوشیم سبزه میان، قلّه‌ی کو، شام و سحر/ آب با موشت جه او چشمه‌ی زمزم کئلئکا
بیدینیم دورنمایˇ وطنه مست و خراب/ مثلˇ ای کلافˇ کج، درهم و برهم کئلئکا
وابدیم جنسˇ دوپا، دورفیشانیم جادوبازه/ ندأریم کار به مکلّا و معمّم کئلئکا
ببهیم یک‌دیل و یک‌رو، فوکونیم أ گبانه/ نأ دهیم کسره، ندیم فتحه ندیم ضمْ کئلئکا
نشکنیم خالأنأ از بهرˇ خؤمه یا کی کؤمه/ نسازیم خانه به أ عرصه‌ی عالم کئلئکا
بکن أ پیرهنه، مؤحتاجˇ سوزن نبه‌بی/ وابین انگوشته، مخور غصّه‌ی خاتم کئلئکا
فأدهیم جومله‌ی دونیایه به أ دونیاداران/ گاه بی‌ریش گهی ریشˇ مسلّم کئلئکا
پسر بی‌پئر به حضرتˇ آدم پسره/ دختر بی‌مرد به حضرتˇ مریم کئلئکا
صؤب گرمأبو از آفتاب، شب بوخوس دارانˇ جیر/ دیلأ خالی بوکون از شادی و از غم کئلئکا
فأندریم از اثراتˇ طبیعت دونیا دورون/ گر بخاهی شب و روز عیْشˇفراهم کئلئکا
تی خؤرؤم مو، تی زره، تی قدˇ مؤزون، تی علم/ بکونیک جنگ به أ اوضاعˇ عالم کئلئکا