ميرزا کۊچي خان
ميرزا کوچی خان (ميرزاکوچی‌خان، ميرزا کوجی خان یا ميرزا کوچک خان)، جنگلی‌ئن رهبر و يه‌ته موبارز و انقلابی بو کی آزادی و عدالت واسی موبارزه گود. میرزا گيلانِ جوموری‌يه بنا بکوده.
اين ِ اسم يونس بو و اين پئر اسم ميرزا بوزورگ بو. ميرزا 1298 هجری قمری، رشت ِ اوستادسرا مئن به دونيا بومأ و کوچيکی مئن، رشت ِ صالح‌آباد مئن، حاجی‌حسن مدرسه مئن درس بخانده و بازون، رشت ِ «مدرسه جامع» مئن، صرف و نحو و دينی عولومه باموته.
امّا ايران ِ مئن حوادثی تفاق دکته کی ميرزا زندگی راشی‌يه عوضا کوده و اون عبا و نعلين ِ جا، اسلحه و فشنگه اوساده و خو راهه ايتؤ دؤجين بکوده کی استبداد و استعمار امره بجنگی. میرزا مشروطيت جريان مئن، انقلاب امره بوبؤ و قزوینِ فتحِ مئن شرکت داشتی.
دله
ميرزا شکل و کردار[دچينواچين]
میرزا دوتا خاخور و دوتا برار داشتی کی بوزورگی محمدعلی و کوچی‌دانه رحیم نام داشتی. ميرزا کاس چوم بو و قهوه‌ای مو. قوی بونيه و خوش‌هيکل بو. هرگی خو نمازه ترک نوکود و دل‌رحم بو. ميرزا، سياست مئن اخلاقه هميشک رعايت گود. اهل سیگار و تریاک و مشروب نوبو. خو اواخرِ عومر زن بگیفته.
ميرزا موبارزه‌ئن[دچينواچين]
مشرۊطه[دچينواچين]
سال ۱۲۸۶ هجري شمسي مؤرداد ما، مشرۊطه فرمانه امضا گۊدنˇ ىک سالˇ پسي، ميرزا ۲۵ سالگي مئن، ىکته أنجؤمنˇ عؤضويتˇ فؤرمه پۊرأگۊده، انجؤمنˇ رؤحانيۊنˇ رشتˇ نؤمي.[۱] اي زمت، ميرزا قۊشۊن جمأکأدبؤ ؤ اۊشؤنه نظامي مشق دأدبۊ ؤ ىک دفأ ني خۊ قۊشۊنˇ همرأ خأس بۊشۊن تئران، مشرۊطه-خا'نˇ پۊشتي به ولي را مئنه اينه خبر برسئه کي محمدعلي شا مجلسه تۊپ دبسته ؤ دئه ميرزا ىأجي کاري بر نأنه ؤ خۊ قۊشؤنˇ همرأ وگرسه رشت.[۲]
مجلسˇ تۊپ دبستنˇ پسي، وختي کي ايرانه خفقان دىته، بۊشؤ تفليس ؤ اؤره أولي سۊسياليستؤنˇ وير ؤ عقيده همرأ آشنا بۊبؤ کي تزارˇ همرأ مؤبارزه کأدبۊن.[۳]
هىأت اتحادˇ اسلام[دچينواچين]
گيلانˇ وگرسنˇ پسي، تئرانˇ گيتنˇ مئن، مشرۊطه-خا'نˇ همرأ بۊ امما محمدعلي شا وگرسنˇ پسي هندئه دخۊته زيندگئه سرأىته. چن سود گيلان ايسأبۊ ؤ بأزين بۊشؤ تئران ؤ تئرانˇ مئن، چار سالˇ پسي، سال ۱۲۹۲ هجري شمسي، ىک سال بۊمؤنسه تا أولي جهاني جنگ سرأگيره، بۊشؤ هىأت اتحادˇ اسلامˇ مئن.[۴] اي هىأت، سىد جمال الدين اسدآبادي عقيده'نه پى گيت. اي هىأتˇ أصلي جيگه استانبۊل بۊ أمما ايرانˇ مئنأني خۊ آدمؤنه دأشت؛ ميرزا زمت تئرانˇ مئن سىدحسن مدرس ؤ سىدمحمدرضا مساوات ؤ سىدمحمد کمره‌اي ؤ سلىمان محسن اسکندري ؤ میرزاطاهر تنکابني اي هىأتˇ مئن ايسأبۊن. وختي ميرزا اي هىأتˇ مئن بۊشؤ، قرار بۊبؤ کي ايرانˇ شۊمالˇ مئن اي هىأت ئبه کۊنۊش بۊکۊنه ؤ هينˇ وأسي وگرسه گيلان.
ىپاره مؤحققؤنˇ نظر اينه کي ۱۲۹۷ هجري شمسي، ۲۰ مؤردادˇ پسي، هىأت اتحاد اسلام ؤ اينگيليسˇ مئن ىکته قرارداد دبسته بۊبؤ ؤ هين وأسي ميرزا ؤ حاج احمد کسماىي هىأت أجي سيوا بۊبؤن.[۵]
اوّلی جنگ جهانی زمات، وختی روسؤن دکالسن گيلان مئن و اونه اشغال بکودن و تهران ِ حوکومتأ نی هيچ کاری نوکود، ميرزا و اين ِ هم‌فکرؤن، اسلحهٰ ويگيتن و دکتن دامؤن ِ مئن. چون ايشؤن ِ اصلی جيگا جنگل بو، ايشؤنه دخاندن: جنگلی‌ئن.
جنگلی‌ئن، خوشؤن ِ جنگه اجنبی ارتش و ايرانی قزاقؤنی کی روسؤن ِ دس ِ جير باموته بوبؤ بون شوروع بئودن. ميرزا دوشمنؤن، روس و اينگيليس و قاجاری ارتش بو.
جنگلی‌ئن ميرزا رهبری امره، خوشؤن کاره 1489 گالشی سال (1294 هجری شمسی) سراگيتن و هف سال بازون، جنگل ِ انقلاب، شکست بوخورده. امّا ای ميانه، ميرزا و اين ِ رفئقؤن موفق ببؤن کی گيلان مئن سلطنته لَغوْ بکونن و گیلانˇ شؤرایی جؤموری‌يه اعلام بکونن. یکشنبه روج، ديا ما 28، 1494 گالشی سال (١٦ خرداد ١٢٩٩ خورشیدی) جنگلی‌ئن ایرانˇ سورخˇ انقلابˇ کومیتهٰ تشکیل بدأن. ای کوميته سلطنته لغو بئوده و گيلان مئن جوموری اعلام بئوده. ميرزا گيلانِ جوموری مئن سرکوميسر و جنگ ِ کوميسر بوبؤ.
کودتا[دچينواچين]
هنوز انقلابی دولت ِ کار به سامان نرسه بو کی اغتشاشات و بلوا، او انقلابیؤنی جه کی شوروی هوادار بؤن شوروع بوبؤ و بيلأخره میرزا مجبور بوبوسته جومعه روج، اسفندار ما اوّل، 1494 گالشی سال (18 تیر ١٢٩٩)، دوتا نماينده و ايتا نامه اَ عبارت امره اوسه بئوده موسکؤ، لنين ره کی: «ايران ِ ملّت، حاضر نيه کی بلشؤويکؤن ِ برنامهٰ قبول لکونی» و بازون، قهر و اعتراض امره، رشت جی بوشؤ فومن.
شنبه روج، اسفندار ما 23، 1494 گالشی سال، شوروی هوادارؤن، شوروی ارتشی فرمانده‌ئن همکاری امره، کودتا بکودن و ميرزا آدمؤنه دسگیر و زندانی بکودن.
ميرزا سرانجام[دچينواچين]
ميرزا و اون ِ آدمؤن، گيلان ِ جوموری کومونيست طرف ِ امره درگير بؤن کی احمدشا، تهران ِ جی سردار سپه يا هو رضاخانه اوسه بکوده جومهوری سرکوبی واسی.
سردارسپه نی، وختی گيلانه ديرين بومأ، اوّل جوهموری ارتشه کی کومونيستؤن ِ دس دبو شکست بدأ و اوشؤن در بوشؤن و بازون هچين بمانسه ميرزا و اون ِ آدمؤن.
رضاخان ميرزا جی بخاسته کی بايه تهران و خو گبؤنه مرکزی حوکومت امره راجه به استقلال و آزادی بزنه. امّا ميرزا قبول نکوده و قزاقؤن نی ميرزا آدمؤنه فوتورکسن و ميرزا يارؤن يا بموردن و يا تسليم ببؤن.
ميرزا نی خو آخرين رفئق امره کی گاؤک نام داشتی، بوشؤ تالش کوهؤن ِ طرف کی بتانی بشی خانم عظمت فولادلو ور کی هميشک ميرزا جی حمايت کود.
امّا ورف و سرما اندی سخت بو کی تير ما 27، 1495 گالشی سال، هر دو نفر يخ زنيدی و فوت کونيدی.
هه زمات ایتا کورد مرد کی کرم نام داشتی و خلخال جی شؤن دبو گیلان، ا دو نفره بچاسه، ورف ميان دینه و شناسه. با همه سعی و تلاشی که موشت و مال و سنجد خورانئن امره کونه، نتانست اشانه زنده بکونه و به سرعت آبادی طرف بوشؤ و مردوما خبرا کوده. مردوم باموئید او جيگا و دوتا جنازه‌یا ببرديد به آبادی.
میرزا مردن خبر همه‌جيگا دپیچسته و موحمدخان‌سالار شوجاع، تالشِ اميرموقتدر ِ برارِ گوش کی ميرزا بدخا بو برسه. ا شخص بلافاصله چن‌تا توفنگ‌چی امره فوتورکه او خانقاهی کی ميرزا جنازه اويه نهأ بو و ولانشته کی اهالی ميرزا جنازهٰ دفن بکونيد و دستور بدأ ایتا جه اهالی طالش به‌نام رضا استکانی، میرزا بچاسته سره تنِ جی جودا بکونه. سالار شوجاع میرزا سره اوّل ببرده ماسال خو برارِ ورجه و بازون ببرده رشت، ارتشی فرمانده‌ئنه فدأ.میرزاسرا ببردیدی تهران تا رضاخان نیشان بدبد و اونی تنا رشت سولیمانداراب درون به خاک بسپاردیدی. جنگ دوم جهانی پس میرزا دوستداران اونی سرا تهران جه نبش بوکودید و به رشت باوردید و اونی تنه ورجا بنایید. میرزا قبر ابنقلاب ایسلامی پس بازسازی بوبوسته داره.
ميرزا خانه[دچينواچين]
- ميرزا خانه، رشت، اوستادسرا محلّه مئن هنده چاکوده بوبؤ و هسا ايتا موزه موسؤن استفاده بونه.
- جنگلِ انقلاب: عکس
ويشتر بۊخؤنين[دچينواچين]
سربس[دچينواچين]
- ↑ مهدی قدیمی. جمهوری سرخ در جنگل سبز؛ نگاهی به نهضت جنگل در سالروز مرگ میرزا. شرقˇ رۊزنامه. ش۲۴۶۳. ۱۴ آذر ۱۳۹۴.
- ↑ مهدی قدیمی. جمهوری سرخ در جنگل سبز؛ نگاهی به نهضت جنگل در سالروز مرگ میرزا. شرقˇ رۊزنامه. ش۲۴۶۳. ۱۴ آذر ۱۳۹۴.
- ↑ مهدی قدیمی. جمهوری سرخ در جنگل سبز؛ نگاهی به نهضت جنگل در سالروز مرگ میرزا. شرقˇ رۊزنامه. ش۲۴۶۳. ۱۴ آذر ۱۳۹۴.
- ↑ مهدی قدیمی. جمهوری سرخ در جنگل سبز؛ نگاهی به نهضت جنگل در سالروز مرگ میرزا. شرقˇ رۊزنامه. ش۲۴۶۳. ۱۴ آذر ۱۳۹۴.
- ↑ مهدی قدیمی. جمهوری سرخ در جنگل سبز؛ نگاهی به نهضت جنگل در سالروز مرگ میرزا. شرقˇ رۊزنامه. ش۲۴۶۳. ۱۴ آذر ۱۳۹۴.
