عۊثماني ايمپراتۊري
| عؤثمانی ٚ أمپراتؤري |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
 عؤثمانی ٚ اؤج زمات (۱۷۳۹)
|
||||||
| مرکز | سئۊت (۱۲۹۹-۱۳۳۱)
نیقیه (۱۳۳۱-۳۵) بۊرسا (۱۳۳۵-۶۳) آدریانؤپۊل (۱۳۶۳-۱۴۵۳) قسطنطنیه (۱۴۵۳-۱۹۲۲) | |||||
| رسمي زوان | عؤثمانی ٚ تۊرکی | |||||
| رائج ٚ زوانان | عربي
فارسي يوناني جغتايي فرانسوي |
|||||
| نژادي جرگه‌ئن | استانبولی تۊرک
یوناني ارمني چنتا دیگر اقلیت |
|||||
| دين | سؤني اسلام (رسمی ٚ دین)
مذهب: حنفي عقيده: ماتؤریدی |
|||||
| حکۊمت ٚ نؤع | مؤطلقه پادشاهی (۱۲۹۹–۱۸۷۶؛ ۱۸۷۸–۱۹۰۸؛ ۱۹۲۰–۱۹۲۲)
مشرؤطه پادشاهی پارلمانی ایته‌تیکه (۱۸۷۶–۱۸۷۸؛ ۱۹۰۸–۱۹۲۰) سه‌گانه دیکتاتؤري ایته‌حزبی(۱۹۱۳–۱۹۱۸) |
|||||
| تاريخي دؤره‌ئن • ببستن ح. ۱۲۹۹ • فترت ۱۴۰۲–۱۴۱۳ • قسطنطنیه ٚ فیگیفتن ۲۹ مه ۱۴۵۳ • مشرؤطیت ٚ بار اول ۱۸۷۶–۱۸۷۸ • مشرؤطیت ٚ بار دوم ۱۹۰۸–۱۹۲۰ • ۱۹۱۳ کؤدتا ۲۳ ژانویه ۱۹۱۳ • نابۊدی ۱ نوامبر ۱۹۲۲ • تۊرکیه ٚ جۊمۊری ٚ ببستن ۲۹ اکتبر ۱۹۲۳ • خلافت ٚ لغو ۳ مارس ۱۹۲۴ |
||||||
.svg)
.svg)
عۊثماني ايمپراتۊري (عۊثماني زوان: دَوْلَتِ عَلِیّهٔ عُثمَانِیّه) ایته امپراتؤري سال ۱۲۹۹ تا ۱۹۲۲ میلادي مئن بۊ کی آسیای شرقی ٚ ویشتر ٚ، آسیای غرب ٚ و آفریقای شؤمال ٚ حکۊمت کۊدی. ان امپراتوري از قرن شانزده تا ایته قرن بعدتر اروپای وسط ٚ تحت حاکمیت داشتی.[۱]
ان امپراتوری، سال ۷۷۹ دیلمي حدۊدان توسط آغؤز ٚ تۊرکان، عؤثمان اول، سؤگۊت مئن ببست[۲][۳] سده ٚ ۱۱ دیلمي مئن، بالکان ٚ فتح‌امره، به أرؤپا بشؤ و ایته چنتاقاره‌ای‌مئن سامان ببست. سال ۱۴۵۳ میلادي مئن، عؤثمانیان بیزانس ٚ تحت خۊشن حاکمیت بواردیدی و وختی قؤسطنطنیه ٚ فتح بۊکۊدید، خۊشن مرکز بواردید به اویه.[۴]
شانزده و هفده میلادي سدئان ٚ عؤثمانیان خۊشن اؤج مئن ایسبید. سؤلیمان قانؤنی زمات ٚ مئن،[۵] عؤثمانی ایته چنتازوؤنه سامان بۊ کی اروپای شرق‌جنؤب، آسیای غرب، قفقاز و آفریقا ٚ شاخ ٚ حکۊمت کۊدی.[۶] هفدهم ٚ سده‌ی اوائل، عؤثمانی ۳۲تا ولایت و چنتا نیابتي ٚ دۊلت داشتی کی ویشتر به ولایات اضافه بستیدی.
ان کی عؤثمانی شکست بخؤرد باعث ببست کی مؤتفقین ان ٚ سرزیمینون ٚ خۊشن مئن تقسیم بۊکۊنیدی و بنابر خۊشن تفکر مرزبندی بۊکۊنید. ویشتر بریتانیا ٚ امپراتوري و فرانسه ٚ سوم جۊمۊری ان سرزیمینون فیگیفتید. البته اصلی سرزیمین مئن تۊرکيه ٚ جۊمۊری توسط آتاتۊرک تشکیل ببست.[۷]
جنگ‌جهاني اول مئن، عؤثمانی، آلمان ٚ امپراتؤري‌امره مۊتحد ببست تا بتانه خۊ تنايي ٚ از بین ببره و به مرکز ٚ نیروهون بپیوست.[۸] ولی شکست بخورد و مۊشکلاتی ان ٚر ٚ بوجود بمؤ کی کم‌کم باعث ببست اشن ٚ سامان از بین بشه. ایته از ان مۊشکلات اعراب ٚ شۊرش بۊ کی بريتانيا حمایت داشتی. ان جنگون ٚ مئن عؤثمانی نسل‌کۊشی‌هایی انجام بده کی ميليون‌ها نفره بۊکۊشت. أرمنیان، آشؤریان و یۊنانيان ان راه مئن از بین بؤشؤئیدی و تۊرکان آناتولي مئن اکثریت ببستیدی. هن ٚوسی تۊرکیه ٚ جۊمۊری راحت‌تر تشکیل ببست.[۹]
عؤثمانی ٚ شکست باعث ببست کی مۊتفیقین آسیای غرب ٚ با آفرقای شؤمال ٚ خۊشن مئن تقسیم بۊکۊنید. ویشتر بریتانیا و فرانسه، با خۊشن تفکر مرزبندی بۊکۊدیدی و مؤستعمره تشکیل بدئیدی. البته آناتولي مئن شۊرش بۊکۊدیدی و تۊرکیه ٚ جۊمۊری ٚ تشکیل بدئید.[۱۰]
نام‌دنأن
[دچينواچين]عؤثمانی ٚ نام از ان ٚ بؤنيان‌بنه فیگیفته بسته کی از تۊرکمانان بۊ و ان ٚ نام عؤثمان یا عؤثمان یکم بۊ.[۱۱] ان نام تۊرکی زوؤن مئن «اُسمان» و عربی زوؤن مئن «عثمان» تلفظ بستی. أ سامانˇ حکؤمتˇ نام، عؤثمانيˇ عليه دؤلت بو.[۱۲]
رؤم ٚ سلجؤقیان، وختی سقؤط بۊکۊدید، آناتؤلي دۊتا بخش ببست. ايته از اشن ٚ رئبر، رؤم ٚ نزديکيان بۊ کی ان ٚ نام عؤثمان بۊ. ان آدم و ان ٚ دؤران ٚ اتفاقات تقریباً ناشناخته اسیدی. اتؤ کی پیدا ایسه، عؤثمان ٚ سربازان اول از ان ٚ قبيله و بعد مؤسلمان ببسته بیزانسیان (رؤميان) بيد.[۱۳] عؤثمان اولین بار چنتا رؤمی شئر ٚ فیگیفت؛ اوائل سده ۱۴.
تاریخ
[دچينواچين]ببستن
[دچينواچين]
تا ایته سده بعد از عؤثمان، ان ٚ جانيشينان آناتؤلي و بالکان ٚ فتح کۊدید. عؤثمان ٚ زاک، اۊرخان، بۊرسا ٚ ۱۳۲۶ مئن فتح کۊد و ان ٚ بۊکۊد خۊ سامان ٚ مرکز. تسالؤنيکي بندري‌شئر کی تحت ونيز ٚ جۊمۊري ٚ حاکميت بۊ، سال ۱۳۸۷ مئن فتح ببست؛ کؤزوؤ جنگˇ مئن صربانˇ قۊدرت توسط عؤثمانی از بین بشؤ و عؤثمانيان به ارؤپا راه پیدا بۊکۊديد. نيکؤپؤليسˇ جنگ سال ۱۳۹۶ مئن آخرين صلیبی جنگ بۊ کی ان ٚ مئن عؤثمانی به پيروزی فرسه.
وختي عؤثمانيان بالکانˇ فيگيفتيد، اؤشنˇ هدف ببسته قۊسطنطنيهˇ فتح. اؤشن قۊسطنطيه اطرافˇ فتح بؤکۊده‌بيد ولي بؤسفۊر تنگه‌وسيˇ نتأنسته بيد. سال ۱۴۰۲ ميلادي مئن، لنگˇ تيمۊر، از خۊرتاو بمؤ و به عؤثمانيان حمله بؤکۊد و آنکاراˇ فتح بؤکۊد. تيمۊر حتي سؤلطان بايزيدˇ اسيرˇکؤد. أ دؤره مئن، ۱۴۰۲ و ۱۴۱۳ سالان عؤثماني مئن داخلي جنگ بؤ کي معروف ايسه به فترتˇ دؤره. وعد از داخلي جنگ، يکمˇ محمد پيروز ببست و بئ‌عؤنوان پادشاه تاج‌بنئن بؤکۊد.[۱۴]
أ داخلي جنگ باعث ببست کي مناطقي بالکان مئن از دست بشه. سؤلطان مؤراد دوم ۱۴۳۰ تا ۱۴۵۰ سالان مئن، بالکانˇ مقدؤنيه و کؤزوؤ و تسالونيکي‌امره فگيفيته. سؤلطان مؤراد ۱۴۴۴ مئن، وارنا صليبي جنگ مئن، مجار و لهستاني و والاچيايي نيروهانˇ شکست بده. البته، آلبانياييان همچنان مؤقاومت بؤکۊديد. چئار سال وعد، يانوش هونيادي ايته ديگر ارتش از مجاران و والچاياييان چأکؤد و دفعه پيشˇ منئسن شکست بؤخؤرد؛ سال ۱۴۴۸، کؤزوؤ نبرد مئن.[۱۵]
پيله‌بستن
[دچينواچين]
سؤلطان مؤرادˇ زائ، محمد دوم کي بئ فاتحˇ محمد معروف ببست، سال ۱۴۵۳ مئ ۲۹ مئن قؤسطنطنيه، خۊرتاوي رۊمˇ مرکزˇ فيگيفت. هنˇوأسي انˇ بگفتيد فاتحˇ محمد. اؤرتؤدۊکسˇ کليسا تسليم ببست و عؤثمانيان أنˇ اجازه بدأئيدي کي بئ‌خۊ فعاليت ادامه بده.[۱۶]
سؤلطان سليم يکم، بئ ايران حمله بؤکۊد و شا اسماعیل یکمˇ شکست بده و عراقˇ بئ عؤثماني اضافه کۊد.[۱۸] همچنين مصرˇ فيگيفتن‌امره، بئ سۊرخˇدريا مسلط ببست. با پيله‌ببستن‌امره عؤثماني و پرتغال مئن رقابتي بر سر پيله‌قۊدرتˇ ببستن ايجاد ببست.[۱۹]
سؤليمان قانۊني سال ۱۵۲۱ مئن، بلگرادˇ تسخير کؤد و بئ مجارستانˇ مرکزي و نسايي مناطق دسترسي پيدا بؤکۊد؛ مۊهاچˇ نبرد مئن.[۲۰][۲۱] أؤن ۱۵۲۹ مئن وينˇ مؤحاصره بؤکۊد ولي نتأنست انˇ فتح بؤکۊنه.[۲۲] سال ۱۵۳۲ مئن هم هتو ولي بازم نتأنست.[۲۳][۲۴] باز با أن‌حال سؤليمان بتأنست ترانسيلوانيا، والاچيا و مۊلداويˇ بئ‌خۊ دست‌بينشاندئان تبديل بؤکۊنه. خۊرتاوˇ مئن، با صفويانˇ شکست، عؤثماني بغداد و بين‌النهرينˇ فيگيفت و بمؤ بئ فارسˇ خليج.
از بين شؤئون
[دچينواچين]
وختي اولين جهاني جنگ شروع ببست، کم‌کم تزاري رۊسيه نسبت به عؤثماني دۊشمني بۊکۊد. آلمان هم عؤثماني‌امره مؤتحد ببست و عؤثماني بئ مرکزˇ نيرؤهان بپيوست. با مرکزˇ نيرؤهان شکست، عؤثماني کي اوضاع اقتصادي ضعيفي دأشتي و عربانˇ شۊرش‌أمره رؤبه‌رؤ بۊ، فرؤپاشي ببست و أنˇ سرزيمينان بريتانيا و فرانسه مئن تقسيم ببست، هرچند کي آناتؤلي مئن تۊرکيه جۊمۊري بئ آتاتۊرکˇ رئبري تشکيل ببست.
سربس
[دچينواچين]- ↑ "A Guide to the United States' History of Recognition, Diplomatic, and Consular Relations, by Country, since 1776: Hungary".
- ↑ «دانشنامه بریتانیکا». ص. Ottoman Empire, empire created by Turkish tribes in Anatolia ٫٫٫٫ The term Ottoman is a dynastic appellation derived from Osman I (Arabic: ʿUthmān), the nomadic Turkmen chief who founded both the dynasty and the empire about ۱۳۰۰٫.«دانشنامه بریتانیکا». ص. Ottoman Empire, empire created by Turkish tribes in Anatolia ٫٫٫٫ The term Ottoman is a dynastic appellation derived from Osman I (Arabic: ʿUthmān), the nomadic Turkmen chief who founded both the dynasty and the empire about ۱۳۰۰٫.
- ↑ Finkel،Osman’s Dream، 2.
- ↑ Quataert, Donald (2005). The Ottoman Empire, 1700–1922 (2 ed.). Cambridge University Press. p. 4. ISBN 978-0-521-83910-5.
- ↑ Chisholm, Hugh, ed.
- ↑ "Ottoman Empire".
- ↑ Howard, Douglas A. (2016). A History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. p. 318. ISBN 978-1-108-10747-1.
- ↑ Findley, Carter Vaughn (2010).
- ↑ Quataert, Donald (2005).
- ↑ Howard, Douglas A. (2016). A History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. p. 318. ISBN 978-1-108-10747-1.
- ↑ «دانشنامه بریتانیکا». ص. Ottoman Empire, empire created by Turkish tribes in Anatolia … The term Ottoman is a dynastic appellation derived from Osman I (Arabic: ʿUthmān), the nomadic Turkmen chief who founded both the dynasty and the empire about ۱۳۰۰٫.
- ↑ "Ottoman banknote with Arabic script".
- ↑ Lowry, Heath (2003).
- ↑ Gábor Ágoston; Bruce Alan Masters (2009).
- ↑ Mesut Uyar; Edward J. Erickson (2009). A Military History of the Ottomans: From Osman to Atatürk. ABC-CLIO. p. 29. ISBN 978-0-275-98876-0.
- ↑ Stone, Norman (2005).
- ↑ Lokman (1588).
- ↑ Savory, R. M. (1960).
- ↑ Hess, Andrew C. (January 1973).
- ↑ "Origins of the Magyars".
- ↑ "Origins of the Magyars".
- ↑ Imber, Colin (2002).
- ↑ Thompson, Bard (1996).
- ↑ Thompson, Bard (1996).