چانچۊ

چانچۊ ىا چؤنچۊ ىا چؤنپاىه (لنگرۊدˇ مئن) ىک جۊر أبزاره کي آدم اۊنأ جي بار ببر-أور کؤنه. چانچۊ، ىکته درازˇ چۊبه کي تقريباًدؤ ؤ نيم متر اينˇ درازئه ؤ لئه دار ؤ آزاردارˇ چۊبأ جي تاشنن ؤ صاف ؤ برراق کؤنن ؤ اينˇ دۊ سر لپۊر (برجستگي) دأنه ؤ اي لپۊرؤن سربجؤرن. اي لپۊره گأبئلأگأبؤ دۊخؤنن. قديم، چانچؤ جنگل نيشين ننججارؤن چاگۊدن ؤ اۊ ديکؤنؤني کي اۊشؤنˇ مئن چۊبي بزارؤن (چۊبي قاشۊک ؤ کتره ؤ کتله ؤ لاک ؤ پارۊ ؤ... فۊرتن، چانچۊ ني فۊرتن.

زيبيلˇ دسته' چانچۊ دۊ ته سرأ جي واگرنئنن ؤ گأبئلأگأبؤ ونألنه کي زيبيلˇ دسته ليسکأخؤره ؤ چانچۊأ جي سيوا بۊبۊن ؤ بککئه.

چانچۊ مۊسؤن ابزارؤن

ىک جۊر دئه چانچۊ دأنيم کي بيجارˇ جي بجه جابجا گۊدن ئبه کاراىته بنأبۊ ؤ اينه لؤچۊ (لۊچۊ) ىا لؤپاىه (لبپاىه) دۊخؤندن. (گيلکي مئن هر ىه پاره چۊبه گۊنن پاىه) لؤچۊ چانچۊ مۊسؤنه ولي اينˇ دۊ ته سر تيج ؤ اىجين-اىجينه. اي تيج ؤ اىجين-اىجين سرؤن، برنج درزؤنˇ مئن شۊ ؤ ايتؤ بجؤنه بيجارأ جي بردن کندۊج.

ىک جۊرأ ني دأنيم کي اينˇ نؤم ايسه زبيلپاىه کي ىکته زبيل ىا زبيلکه' وأرگنئنن ىکته پاىه' کي اي پاىه' کۊلاکت دۊخؤنن ؤ باره نئنن زبيلˇ مئن ؤ کۊلاکت پاىه' زبيلˇ دسته مئنأ جي رد کؤنن ؤ نئنن کۊلˇ سر. اي ابزار دهاتؤنˇ مئن پۊر کاراىته بنأبۊ ؤ هنۊزم بنه.

گالشؤنˇ أبزار کي ايشؤنˇ بار ماستˇ گۊله ؤ زۊغال بار بۊ، کچيک دأشتن ؛ کچيک ىا کأچيک، ىکته چۊبه دۊخالنگˇ مۊسؤن هفتي کي ىکته اينˇ خال تقريباً ىک متره.

واژه بنه

چان هۊ شان ىا شانه ايسه ؤ چۊ، چۊبه.

چانکش

اۊ کس کي چانچۊأجي بار جابجا کؤنه، چانکش ىا چؤنچي دۊخؤنده بنه. قديم کي ماشين ؤ مؤتؤر ننأبۊ ىا کم بۊ، چانچۊکشؤنˇ کار رؤنق دأشت ؤبازار رۊزؤن، چانکشؤن بارؤنه اي شهر اۊ شهر بردن ؤ شهرؤنˇ مئنأني هندؤنه ؤ خربۊزه' جابجا گۊدن.

گيلکؤنˇ فرهنگˇ مئن

چانچۊکشي ىکته کار ؤ شؤغل بۊ کي ماشين ؤ مؤتؤرˇ أمأنˇ پسي کم-کمى وردکته دره. اي کار مردۊمˇ هر رۊزه زيندگي مئن أثر بنأ ؤ بۊشؤ مردۊمˇ فرهنگ ؤ مثلؤنˇ مئن. گيلکي مئن وختي خأنن ىک نفره کي لاغر ؤ هچمسه ايسه تؤصيف بۊکۊنن گۊنن چانچؤ مؤنه! ىا أگه کسي مؤعتاد بۊبۊن ؤ اعتيادأ جي بچمسه ؤ لاغر بۊبؤبۊن اينه چانچۊ دۊخؤنن؛ گاگلف ساقي ؤ موادفۊرۊش ني چانچۊ دۊخؤنده بنه.

شىونˇ فؤمني شئرؤنˇ مئنأ ني چانچۊ پۊر بمأ دأنه. اي ترانه کي ناصر مسعودي بۊخؤنده دأنه:

کۊ ستاره' فأندرم، تي چۊمانˇ سۊىأ نده ؟

کۊ زیمینأ سر بنم، عطرˇ تي زانۊىأ نده ؟

مي پاتان آؤپیله سؤغاتˇ مي پابرأندگيه

کؤىتأ کۊچه' دوأرم مي کۊچیکي بۊىأ نده؟

بأيد أى دسبراران، ايپچه مي لبله' بیگیرد

هأچينئه کۊل دئه بدأ مي شانه چانچوىأ نده

ولأنید جؤغدازنم پسکلأپوشان بمۊجم

بدأ مي خۊنأ بجار ، أنقده زالۊىأ نده

کؤى دأنه آىنه رئه مي دیلˇ سفره' واکۊنم-

خۊره زرخأ نوکونه توشکه خۊ أبرۊىأ نده؟

مي چۊمان تیرپیري شه خۊرشیدˇ سۊرمه' چي وابؤ؟

بدأ دۊنىا واوئلان مي چشمˇ کمسوىأ نده

گیلان اؤى گیلان! مي دردأ نتانه چاره کۊدن،

أگه دسنؤخسه حکیم، تي گیلˇ دارۊىأ نده

شعرˇ تۊمبجارأ واش پۊراکۊنه تا چٚکٚره

أگه قؤووٚت تي پلا، شیونˇ بازۊىأ نده

شىون ىکته نؤمي منظۊمه دأنه کي طنز ؤ دۊزوانه (گيلکي ؤ فارسي) ايسه. اي منظۊمه نؤم ايسه "معرفي" کي اي منظۊمه مئن ىک جا چانچۊ گب مئن هأنه. اي پاره مئنˇ شۊخي کي شىون چانکش ؤ جاکشˇ همرأ کؤنه مردۊمˇ ىاد ؤ فرهنگˇ مئن بۊمؤنسه:

ىادش به خىر پدر مثال میاورد

گاگلفی آدمأ حال میاورد

میگؤفت: ايتأ رۊز که هواخۊشی بود

آدم کۊشی دولتئه سگ کۊشی بود

یه دسته چانکش همه سنگینˇ بار

أهلˇ أمی محلˇ جمعه بازار

رادکفن رشتˇ بازار با شتاب

فۊرۊش بدن بارشأنه با حساب

پیلˇ خیار، هندوانه، خربۊزه

فیته فیته تؤرشˇ سیبˇ بامزه

پامادؤر ؤ بادمجان ؤ آشتالو

خۊلاصه هرچی اۊشانˇ جان دبۊ

أن پس ؤ اۊن پیش همگی پا به پا

چک-چک ؤ چانچۊ أمۊىي جاده راه

أىنکˇ سامان حالا فانرسیدن

ىک نفرأ اۊن سرˇ جاده دیدن

اۊن نفر از رشت میامد پا میکۊفت

خۊدا شؤما را بده قوت بۊگۊفت

هأتؤ که بود چانچۊ سرˇ شانه شان

پؤرسیدن از اۊن رادوار، چانکشان:

رشت چه خبر؟ گؤفت: همه دست به تیرن

جاکشانˇ رشتؤ دارن میگیرن

ىکهؤ ىکی گؤفت براران وگردیم

اي بار دینی هأچین هأچین بمردیم

وختي به خانه رسیدن چانکشان

عیالˇشان پؤرسˇجۊ کرد از اۊشان:

چي وأسي بارˇ شؤما رؤ آوردین؟

به تۊرˇ مؤشتري مگر نۊخؤردین؟

راوي گئه چانکش خۊ زناکأ بوگؤفت:

دئه تۊ نوأ زئن أمره حرفˇ مؤفت

جاکشانأ رشت کأرأ گیفتان دیرید.

خؤب به شۊما چي؟! شۊما که چانکشید.

- چانکش ؤ جاکش کشˇ جا غش دأره

ظاهر دینی هر دۊ تا هم کش دأره

أ جۊر کي شهر بي کولوشˇ وروره

سک خۊ صحابˇ نشنأسه اي ذره

فرقˇ أ کش تا اۊ کشأ تا بیگیم

دینی بۊبؤسته أمي طفلان ىتیم!