بۊىه‌ئن

Wikipedia جي
(مسير عوضاؤدن آل بويه أجي)
بۊيئن ٚ قلمرؤ
بۊيئن ٚ قلمرؤ سال ٚ ۹۳۴–۱۰۵۵ ميلادي مئن، بۊيه‌ئن ٚ قلمرؤ نأ تنها ايران ؤ عراق ٚ مئن ولکي تۊرکيه، سۊريه، پاکستان ؤ أفغانستان ٚ مئن ني رخنه بؤگۊده بؤ.

بۊىه‌ئن (بۊيه گۊد)، ۹۳۲ تا ۱۰۵۵ ميلادي (۵۰۶ تا ۶۲۹ ديلمي/گيلکي) ايته گيلاني حؤکۊمت بۊد کي ۱۲۰ سال ٚ ره قۊدرت ٚ سر بئسان ؤ اۊشان ٚ ايصالت أملش ٚ بۊىه رۊستا-یأ وأگرده. بۊىه‌ئن کي نأ تنئا گيلان ؤ مازندران ٚ مئن، ولگه ايران ٚ مئن حۊکۊمت گۊدن، یته گيلاني مالا زأک بؤن به نؤم ٚ أبۊشجاع گه سۊته وچه بؤن. اي سۊته برأر أوول سر ماکان ؤ مردآویج ٚ سپا مئن جار گۊدن ؤ جار ؤ جنگ ٚ چم-ه خؤرۊم بؤر بلد بؤن. اي سۊته برأر گه اۊشان ٚ نؤم علي ؤ حسن ؤ احمد ٚ بۊيه بؤ يته حرکت-ه سرأيتن گه بؤتۊنس ۱۰۰ سال مئني خؤرتؤ پيلا واوينان ٚ سر حؤکۊمت بؤنه. بۊيئن سال ٚ ۹۴۵ ميلادي مئن بغداد-ه بيتن ؤ عباسي خلیفه سر تسلط پيداؤدن ؤ پۊر ايران ٚ تاريخ ٚ سر أني أثر بنأن. بۊيئن ٚ کارکيئن أکثرا دؤنش ؤ دابؤن-ه أميت دأن ؤ دؤنش ؤ داب دؤناني چؤن ابن ٚ سينا ؤ رازي ؤ أبۊريحان بيروني مأنستن، اي گيلک‌تبار ٚ سلسله مئن هيسأ بؤن.

حۊکۊمت ٚ أوأيل[دچينواچين]

اي سلسله-یه بنا گۊدن کسؤن علي ؤ حسن ؤ احمد، سۊته گيلک وچه ديلمي خاندان ٚ شي بؤن گه أوول مردآويج ٚ سپا مئن هيسأ بؤن ؤ ايمه کم کمه ترقي بؤدن. ایشان ديلمان ٚ جي گه ايمرۊجه لاجؤن ؤ سيأکل ٚ مئن نيأ جي ورسأن. اي سۊته برأر کارکيايي ؤ جنگ ٚ مئن خئلي خۊجير ؤ کاربلد بؤن. علي گه اصفهان-ه دأشت، نسۊم ٚ را لشکر بکشئه ؤ فارس-ه بگيت ؤ حسن جبال-ه بگيت، احمد'ني کرمان ؤ خۊزستان-ه تسخير بؤگۊد .احمد گيلکي سال ٚ ۵۱۹ مئن بغداد ٚ مئن بؤشؤ يؤ اۊن-ه بگيت ؤ عباسي خليفه سر تسلط پيدا بؤگۊد. اين وکت گه بۊيئن ٚ حۊکۊمت شکل بگيت ؤ اۊشان خئلي قدرتمند وکتن.

مذهب ؤ آيين[دچينواچين]

بۊيئن ٚ کارکياٰن ويشترين مۊسلمؤن بؤن ؤ دؤنزه ايمامي شيعه بؤن ؤ اۊشان ٚ حۊکۊمت ٚ رسمي دين ني دؤنزه ايمامي شيعه بؤ. هيته'ني بۊيئن، أوٚولي سلسله‌اي بؤن گه ايران ٚ مئن محرم ٚ ميئن ايمام حسين(ع) ٚ ره عزا بيتن ؤ سؤگواري بؤدن.

دؤنش ؤ دابؤن[دچينواچين]

بۊيئن ٚ پيشي، کارکياٰن دؤنش ؤ دابؤن-ه خئلي أميت ندأن ولي بۊيئن ٚ همأن ٚ أمرأ هندئه عيلم ؤ دؤنش رؤنق بگيت ؤ پۊر پيلا دانش دؤن ؤ داب دؤن بۊيئن-ه پنا بؤبۊردن ؤ اۊشان ٚ حۊکۊمت ٚ مئن زيويش گۊدن مخصۊصا عضد الدوله دؤره مئن دؤنش-أ دابؤن خۊ اؤج ئبه برسئن.

زوان[دچينواچين]

بۊيئن ٚ رسمي زوان عربي بؤ ولي گيلکي زوان کارکياٰن ؤ دربار ٚ دابي زوان بؤ يؤ مردۊم ٚ مئن ويشتر رايج بؤ.[۱][۲][۳]

سربس[دچينواچين]

  1. https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%87
  2. گيلان ٚ تاريخ ٚ کيتاب
  1. Wolfgang Felix, Wilferd Madelung، «DEYLAMITES»، Encyclopædia Iranica (ویراست ۱st Edition)
  2. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Buyid_dynasty
  3. https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%87